Tết Đoan Ngọ là gì?

Người dân tổ chức Tết Đoan Ngọ để phát động bắt sâu bọ, tiêu diệt các loài sâu bệnh gây hại cho cây trồng, cầu mong mùa vụ bội thu.

Ở nhiều nơi, các gia đình có thói quen ăn bánh tro, chè trôi nước, hạt sen... để giết sâu bọ, bệnh tật trong người.

Trong Đồng Khánh địa dư chí chép: "Tết Đoan Ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ.

Hôm ấy, người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó".

Theo sách Thờ cúng cổ truyền Việt Nam - Nghi lễ và Thực hành nghi lễ (NXB Thế giới, 2024), Tết Đoan Ngọ từng được xem là một trong những lễ chính thức của quốc gia.

Dưới thời Lê Trung Hưng, Tết Đoan Ngọ là dịp để nhà vua cùng hoàng tộc dâng lễ phẩm lên tổ tiên và các bậc sinh thành. Lễ tế tự được tổ chức ở thái miếu, do chính đương kim hoàng thượng làm chủ tế.

Thời Nguyễn, nhà vua thiết đặt nghi lễ đại triều ở điện Thái Hòa, hoàng thân và bách quan đứng chầu ở ban ngoài sân điện, dâng biểu mừng, sau đó nhà vua ban yến tiệc và thưởng. Ngày hôm ấy, các nha và công sở đều nghỉ việc, hằng năm lấy làm lệ thường.

Đối với người Việt, Tết Đoan Ngọ còn là Tết diệt sâu bọ. Bởi nước ta vốn là một nước thuần nông, việc tế lễ trời đất cầu mua thuận gió hòa, mùa màng bội thu đi đôi với việc diệt trừ sâu bọ là việc làm hết sức quan trọng trong đời sống của người nông dân thời xưa.

Bên cạnh đó, ngày mùng 5 tháng Năm còn là ngày giỗ của Mẫu Âu Cơ. Vì vậy, dân gian có câu: “Tháng Năm là Tết Đoan Dương/ Nhớ ngày giỗ mẹ Việt Thường Văn Lang”.

Ở Châu Á, Tết Đoan Ngọ là ngày Tết truyền thống tại một số quốc gia Đông Á như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc... Theo phong tục của từng quốc gia, mâm cúng còn có thêm các lễ vật đặc trưng.