Thắp sáng ngọn lửa đổi mới tư duy xây dựng pháp luật

Quốc hội sẵn sàng làm việc cả buổi tối

“Ngọn lửa” cải cách thể chế, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật được Trung ương "thắp lên" và đang được Quốc hội thực hiện nghiêm túc, thổi bùng lên, thắp sáng trong cả bộ máy nhà nước từ Trung ương đến địa phương.

Đặc biệt, ở các cơ quan quản lý, việc xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật và tổ chức thực thi pháp luật cần được chú trọng.

Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội dành phần lớn thời gian cho công tác xây dựng pháp luật, giám sát tối cao, xem xét, quyết định các vấn đề kinh tế - xã hội và một số vấn đề quan trọng khác.

Đây là kỳ họp có nhiều nội dung, nhiều vấn đề lớn, nhiều dự án lớn với phương pháp tiếp cận mới. Và như khẳng định của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định thì số lượng đề án nhiều nhất kể từ đầu nhiệm kỳ.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp nhiều phiên, làm việc với Chính phủ và tài liệu được gửi đại biểu Quốc hội sớm hơn các phiên trước. Với trên 80 đề án, hiện có 132/154 đầu tài liệu chính thức đã được gửi tới đại biểu Quốc hội.

Thời gian đọc tài liệu trên hội trường giảm để Quốc hội có thời gian thảo luận. Thời gian thảo luận ở tổ cũng được tăng, giảm thời gian thảo luận hội trường để nhận được nhiều ý kiến hơn. Đặc biệt, Quốc hội làm việc 4 ngày thứ Bảy và sẵn sàng làm cả buổi tối.

Đây là nỗ lực rất lớn của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội cũng như của Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan, nhằm hướng đến mục tiêu phát triển cao nhất.

Như ý kiến của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tại hội nghị Ban Cán sự Đảng Chính phủ với Đảng đoàn Quốc hội về Kỳ họp thứ 8, Quốc hội Khóa XV diễn ra hôm 15.10 vừa qua là đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng kịp thời cụ thể hóa chủ trương, nghị quyết của Đảng.

Những đổi mới này theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn là đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả. Phải xuất phát và đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển và sự thay đổi nhanh của thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.

Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không luật hóa các nội dung thuộc thông tư, nghị định, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Đặc biệt, các luật, nghị quyết trình Quốc hội phải có chất lượng, khả thi, phù hợp với yêu cầu thực tiễn, có "tuổi thọ" cao và quán triệt sâu sắc Quy định số 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.

Tinh thần chung là bảo đảm khi các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua đạt chất lượng, tạo điều kiện thuận lợi và giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện luật, gắn việc xây dựng luật và tổ chức thi hành luật đạt hiệu quả cao nhất.

Vấn đề thể chế là then chốt

Thông thường, trọng tâm các kỳ họp cuối năm của Quốc hội sẽ dành cho công tác lập pháp. Nhưng tại kỳ họp này, khối lượng công việc rất lớn, bao gồm cả lập pháp, giám sát tối cao, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, có thể khẳng định những vấn đề được Quốc hội xem xét, quyết định tại kỳ họp này sẽ đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của đời sống, tháo gỡ những vướng mắc về thể chế, chính sách, khơi thông nguồn lực, khắc phục các "điểm nghẽn", tất cả vì phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân, đáp ứng mong muốn, nguyện vọng của cử tri.

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, xây dựng và hoàn thiện thể chế là 1 trong 3 đột phá chiến lược theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Thời gian qua, lãnh đạo Đảng, Nhà nước có các bài viết, bài phát biểu quan trọng về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và công tác xây dựng pháp luật, trong đó có những thông điệp, tư duy, tư tưởng mới cần nghiên cứu và vận dụng vào thực tiễn.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật là một vấn đề lớn, vừa mang tính chính trị, pháp lý, vừa mang tính chuyên môn phức tạp và là phương thức để thực hiện thành công đột phá chiến lược về thể chế để đất nước vững bước tiến vào thời kỳ mới.

Tiến sĩ Nhị Lê, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản cho rằng, sau 40 năm đổi mới, cùng với những kết quả đạt được, đất nước ta cũng phát hiện điểm nghẽn trong thể chế pháp luật. "Để đạt được mục tiêu 21 năm tới trở thành nước phát triển, vấn đề thể chế là then chốt", ông Nhị Lê khẳng định.

Theo nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, thể chế pháp luật là chìa khóa cho sự phát triển của quốc gia. Để xây dựng hệ thống pháp luật vững chắc, cần kết hợp hài hòa giữa pháp trị và đức trị, bảo đảm pháp luật vừa dựa trên nguyên tắc khoa học, vừa phù hợp với truyền thống xã hội và các quy chuẩn quốc tế.

Chia sẻ quan điểm về nội dung này, PGS. TS Tào Thị Quyên - Phó Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) cho rằng, cần đổi mới tư duy pháp lý, xác định mục đích xây dựng pháp luật chủ yếu là kiến tạo phát triển.

Tiếp tục đổi mới tư duy về bản chất, vai trò, chức năng của pháp luật để sử dụng pháp luật một cách đúng đắn, hiệu quả, phục vụ sự nghiệp đổi mới đất nước, phát triển xã hội Việt Nam theo hướng đề cao và phát huy bản chất xã hội, bản chất nhân văn, vai trò thuyết phục, sáng tạo của pháp luật.

“Hệ thống pháp luật đó cần phải được xây dựng và hoàn thiện bằng một tư duy mới đó là xây dựng pháp luật vì mục tiêu kiến tạo sự phát triển xã hội chứ không phải để quản lý, để cai trị xã hội”, PGS.TS Tào Thị Quyên nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Mạnh Cường, đoàn Quảng Bình đề nghị: Siết chặt cơ chế xin-cho, không chỉ hành vi đưa 1 quy định nào vào văn bản pháp luật mới là hành vi lợi ích nhóm, có thể loại bỏ một quy định trong văn bản quy phạm pháp luật cũng là hành vi lợi ích nhóm. Tạo cơ chế, thủ tục mang tính chất xin - cho. Xin - cho đây cũng chính là lợi ích nhóm.

Trách nhiệm là của cả hệ thống chính trị, nhưng trọng trách rất lớn đặt lên vai từng đại biểu khi thay mặt cử tri, thực hiện trọng trách xây dựng luật pháp. Quá trình sửa đổi, ban hành luật yêu cầu các đại biểu Quốc hội dành nhiều thời gian, tâm huyết, bản lĩnh trách nhiệm cho việc nghiên cứu, thảo luận trước khi bấm nút thông qua.

Nhiều đại biểu Quốc hội cũng cho rằng cần tập trung kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật, kiên quyết chống tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác lập pháp.

Chỉ đạo của Tổng Bí thư sẽ nhắc nhớ mỗi đại biểu thực hiện tốt hơn trách nhiệm của mình, không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội trước yêu cầu của kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.