Đường sắt tốc độ cao đặt ra yêu cầu mới về quy hoạch

Lợi thế lớn nhưng đầy thách thức

Tuyến đường sắt tốc độ cao, gồm 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa. Trong đó, tỉnh Bình Định dự kiến được bố trí 2 nhà ga tại Bồng Sơn (thị xã Hoài Nhơn) và Diêu Trì (huyện Tuy Phước) - lợi thế hiếm có so với nhiều địa phương, mở ra cơ hội thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hạ tầng giao thông, logistics, đô thị và du lịch khi dự án đi vào hoạt động.

Tuy nhiên, qua rà soát, tỉnh Bình Định phát hiện vị trí quy hoạch ga Diêu Trì có nguy cơ chồng lấn với tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam hiện hữu qua địa bàn xã Phước An (huyện Tuy Phước). Đoạn tuyến từ xã Hoài Sơn đến phường Hoài Hảo (thị xã Hoài Nhơn) cũng được xác định ảnh hưởng đến các khu dân cư hiện hữu, khu tái định cư đã đưa vào sử dụng và một số di tích lịch sử như Ngã Ba Đình, Trận tập kích trụ sở chính quyền Việt Nam Cộng hòa năm 1961.

Bên cạnh đó, việc triển khai dự án trong bối cảnh Bình Định và Gia Lai sắp về “chung nhà” thành tỉnh Gia Lai mới cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt là về quy hoạch. Vì khi địa giới hành chính thay đổi, toàn bộ hệ thống quy hoạch phát triển không gian vùng, đô thị, công nghiệp và giao thông của 2 địa phương buộc phải điều chỉnh, làm mới, để không lỗi thời. Nếu quy hoạch không được điều chỉnh kịp thời, dự án có thể ảnh hưởng đến tiến độ, quy mô và cả chi phí thực hiện.

Công tác giải phóng mặt bằng là một trong những thách thức lớn của dự án, khi toàn tuyến ảnh hưởng tới hơn 120.000 người phải tái định cư.

Tại Bình Định, nhiều khu vực có mật độ dân cư cao, việc di dời dự báo sẽ phức tạp, dễ phát sinh khiếu nại nếu thiếu phương án hỗ trợ, bồi thường hợp lý.

Không để đường sắt phá vỡ quy hoạch vùng

Sau sáp nhập, Gia Lai mới sẽ là tỉnh có vị trí đặc biệt quan trọng trên trục Bắc - Nam và hành lang Đông - Tây, là vùng đất hội tụ đủ các điều kiện để trở thành trung tâm kết nối giữa vùng duyên hải miền Trung và Tây Nguyên.

Tuyến đường sắt tốc độ cao sẽ giúp tăng năng lực vận tải hành khách, giảm tải cho các tuyến đường bộ, tạo ra trục phát triển công nghiệp - dịch vụ - đô thị kéo dài từ miền biển đến cao nguyên. Bất động sản ven tuyến và quanh các nhà ga sẽ trở thành điểm hút đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vùng.

Tuy nhiên, nếu không khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng, quá trình thi công có thể phá vỡ các khu dân cư hiện hữu, xâm phạm di tích lịch sử, ảnh hưởng đến đời sống người dân. Trong bối cảnh sáp nhập tỉnh, việc phối hợp giữa các đơn vị quản lý cũ và mới cũng tiềm ẩn nguy cơ chồng chéo, mâu thuẫn thẩm quyền, ảnh hưởng tiến độ dự án.

Bình Định đã sớm nhìn ra được những vướng mắc và kịp thời kiến nghị Bộ Xây dựng tháo gỡ tình trạng chồng lấn giữa vị trí nhà ga và đường bộ cao tốc Bắc - Nam; đánh giá cụ thể mức độ ảnh hưởng của dự án đến các Di tích lịch sử cấp Quốc gia; kiến nghị Chính phủ cho áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù như đã áp dụng với dự án Đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông… để đảm bảo tiến độ triển khai dự án.

Bên cạnh việc kiến nghị tháo gỡ vướng mắc, Bình Định cần rà soát toàn diện quy hoạch tỉnh để đảm bảo đồng bộ với tuyến đường sắt tốc độ cao. Các quy hoạch sử dụng đất, phân khu nơi dự án đi qua cũng phải được cập nhật kịp thời, tránh chồng lấn với các dự án hiện hữu, nhất là trong bối cảnh sáp nhập với Gia Lai.

Hướng tuyến nên ưu tiên khu vực thưa dân, địa hình thuận lợi để giảm chi phí giải phóng mặt bằng và hạn chế ảnh hưởng đến người dân. Việc tăng cường đối thoại, tiếp thu ý kiến người dân là cần thiết để tạo đồng thuận, tránh phát sinh khiếu kiện.