Làn sóng sa thải lao động: Doanh nghiệp chật vật, công nhân điêu đứng

Kể từ 31/3 này, xưởng gia công đế giày Công ty TW MTC tại KCN Biên Hòa 2 (Đồng Nai) với 800 lao động sẽ ngừng sản xuất vì thiếu đơn hàng.

Doanh nghiệp (DN) khuyến khích người lao động nghỉ việc và có chính sách hỗ trợ nửa tháng lương/năm đối với lao động làm việc dưới 20 năm và 1 tháng lương/năm đối với lao động làm việc từ 20 năm trở lên. Trường hợp người lao động muốn tiếp tục làm việc thì chuyển về làm ở nhà máy tại Cần Thơ.

“Hơn 20 năm làm việc cho công ty, tuổi đã khá cao, không thể di chuyển đến nơi làm việc xa nhà nên tôi và nhiều lao động khác chấp nhận nghỉ việc” - chị N.T.T nói.

Tại Đồng Nai, nhiều tháng qua, nhiều DN đã phải thu hẹp sản xuất, giảm giờ làm vì thiếu đơn hàng. Công ty CP Taekwang Vina (KCN Biên Hòa 2) là một trong số đó; công nhân chỉ làm việc 5 ngày/tuần.

Ông Đinh Sỹ Phúc, Chủ tịch Công đoàn Công ty Taekwang Vina, cho biết: “Công ty không có nhiều đơn hàng. Để duy trì sản xuất, công ty phải cho lao động nghỉ thêm ngày thứ Bảy trong tuần và được hưởng lương nghỉ việc. Công ty đang cố gắng duy trì sản xuất, còn sắp đến như thế nào thì tùy vào tình hình đơn hàng”.

Trước khó khăn về đơn hàng, DN ứng biến để không tái diễn làn sóng sa thải lao động, cố gắng giữ việc cho công nhân. Trong buổi triển lãm sản phẩm ngành gỗ mới đây tại TPHCM, ông Phùng Quốc Cường, Giám đốc Marketing Công ty TNHH Bảo Hưng (chuyên sản xuất đồ gỗ nội thất), cho biết, dù đã tránh được tình trạng sụt giảm đơn hàng những tháng cuối năm 2022 nhưng bước sang năm 2023, DN này không thể duy trì được lực lượng nhân công và thời gian làm việc, tăng ca của người lao động.

“Đơn hàng giảm từ 20-25% so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu từ Mỹ - thị trường chiếm khoảng 50% lượng đơn hàng của công ty. Điều này buộc DN phải giảm giờ làm với người lao động” - ông Cường nói.

Theo ông, ngay từ đầu năm 2023, DN đã áp dụng chính sách giảm giá để giữ khách hàng nhưng do nguồn hàng nhập khẩu từ năm trước với giá cao vẫn chưa tiêu thụ được nên đối tác chưa thể đặt hàng.

Theo Sở LĐ-TB&XH tỉnh Đồng Nai, những DN khó khăn về đơn hàng đã áp dụng hình thức chỉ làm đủ 48 giờ/tuần và không còn tăng ca như trước. Tại nhiều công ty, công nhân chỉ đi làm 4-5 ngày/tuần.

Ông Nông Văn Dũng, Phó giám đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Đồng Nai, cho biết, từ đầu năm 2023 đến nay, toàn tỉnh có khoảng 3.000 lao động mất việc làm do DN khó khăn về đơn hàng. Tình trạng giảm giờ làm, cắt giảm lao động chủ yếu rơi vào ngành sản xuất gỗ, da giày và các DN quy mô nhỏ.

“Chúng tôi vừa nhận thông tin một DN gia công đế giày có kế hoạch cắt giảm khoảng 800 lao động, đóng cửa một xưởng sản xuất tại TP Biên Hòa để chuyển sang tỉnh khác”, ông Dũng cho hay.

Khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA) với hơn 100 DN trên địa bàn thành phố mới đây cho thấy, nhiều đơn vị đang dừng ký hợp đồng lao động với số lượng lớn. HUBA đánh giá đây là điều bất thường so với các năm trước. Bên cạnh đó, số DN có mức lương bình quân trên 10 triệu đồng/tháng giảm từ 80% của quý II/2022 xuống còn 65% của quý này.

“Đây là tín hiệu báo động của thị trường lao động đối diện nhiều khó khăn sắp tới”- ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch HUBA, đánh giá.

Thay đổi để tồn tại

Dù khó khăn về đơn hàng nhưng Công ty TNHH Việt Thắng Jean (TP Thủ Đức) vẫn cố gắng giữ lao động. Ông Phạm Văn Việt, Tổng giám đốc Công ty, cho biết, ngoài việc điều chỉnh kế hoạch sản xuất, DN còn tích cực chuyển hướng thị trường.

Thay vì chỉ tập trung và chờ các thị trường truyền thống như Mỹ, EU phục hồi, từ nửa cuối năm 2022, Việt Thắng Jean đã xúc tiến các thị trường khác như Canada, Hàn Quốc… Công ty còn đẩy mạnh khai thác thị trường nội địa.

“Với thị trường 100 triệu dân trong nước, chúng tôi tự tin sản phẩm công ty có lợi thế để đáp ứng yêu cầu khách hàng. Nếu khai thác hiệu quả thị trường trong nước, sẽ giúp DN cải thiện được một phần doanh số bán hàng, duy trì được việc làm cho công nhân trong giai đoạn hiện nay” - ông Việt chia sẻ.

Ông Trần Ngọc Vinh, Phó giám đốc Công ty CP Đầu tư và phát triển Thiên Nam (Bình Dương), thừa nhận, đang thiếu đơn hàng sản xuất nên thu gọn một nhà máy. “Công ty có 5 nhà máy sản xuất sợi với 1.100 lao động, nay đóng cửa một nhà máy, dồn công nhân về 4 nhà máy còn lại. Chúng tôi thu gọn một phần dây chuyền sản xuất nhưng vẫn bảo đảm được việc làm, thu nhập cho toàn bộ lao động” - ông Vinh nói.

“Ngoài câu chuyện thiếu đơn hàng, một lý do khác khiến DN ít tuyển dụng lao động phổ thông là đã thay đổi phương thức sản xuất, đầu tư máy móc hiện đại” - ông Lê Duy Nhật Luân, Giám đốc kỹ thuật Công ty Takakao Việt Nam (Bình Dương) chuyên sản xuất, kinh doanh bơm, mô tơ pít-tông thủy lực, cho biết.

Theo ông Luân, trải qua đợt dịch bệnh COVID-19, cần phải thay đổi để tồn tại. Nếu như trước đây phải cần 4 nhân công vận hành dây chuyền sản xuất, thì hiện nay sau khi ứng dụng công nghệ hiện đại, chỉ cần một kỹ sư nhưng vẫn tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và giảm được giá thành. Đối với lao động phổ thông, thay vì cần khoảng 1.000 công nhân như trước thì nay chỉ cần vài trăm người.

Bà Đinh Thị Kim Nhung, Giám đốc Công ty TNHH SX-TM Đức Kim Tinh (chuyên sản xuất sắt, thép, gang ở tỉnh Bình Dương), nói rằng, trước áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt, công ty đã mạnh dạn đầu tư vào khoa học kỹ thuật, máy móc, thiết bị mới, hiện đại.

Khi chưa có máy móc hiện đại, công ty chỉ sản xuất 600kg/ngày, còn nay tăng lên 2 tấn/ngày, đồng thời giảm đáng kể phôi lỗi so với việc tạo phôi chỉ bằng sức người.

“Kể từ khi đầu tư máy móc, công ty chủ động trong sản xuất. Nếu như trước đây cần khoảng 500 công nhân mới đáp ứng yêu cầu thì nay chỉ cần khoảng 100 người” - bà Nhung nói.

Đỏ mắt tìm việc

Từ sau Tết nguyên đán 2023 đến nay, mỗi ngày ở các khu công nghiệp tại Bình Dương như VSIP, Đại Đăng, Sóng Thần, Kim Huy… có nhiều người cầm hồ sơ đến xin việc. “Tôi từng làm việc tại Công ty TNHH APRo Technology (TX Tân Uyên, Bình Dương). Cuối năm 2022, do công ty thiếu đơn hàng, tôi thuộc diện cắt giảm biên chế nên trở về quê. Sau Tết, tôi trở lại Bình Dương tìm việc nhưng hơn một tháng nay chưa nơi nào nhận” - anh Trần Hữu Duật (quê Đồng Tháp) chia sẻ.

Hiện tại, các DN thường đưa ra tiêu chí tuyển dụng khắt khe hơn trước, yêu cầu người lao động phải có trình độ học vấn 12/12, kèm theo tay nghề để vào làm việc ngay mà không cần đào tạo lại.

Sau một thời gian xin nghỉ về quê Cà Mau giải quyết chuyện gia đình, anh Lê Minh Nhí (trước đây làm việc tại Công ty Wanek (TP Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương) trở lại Bình Dương tìm việc. Anh cho biết: “Tôi trở lại Bình Dương gần một tháng qua, đã gửi hồ sơ ở hai công ty nhưng họ trả lời phải có tay nghề, trình độ học vấn 12/12. Thời điểm này những năm trước, DN tìm không ra lao động nhưng nay thì ngược lại”.

Đứng trước cổng Công ty TNHH Freetrend Industrial Việt Nam (TP Thuận An, tỉnh Bình Dương), chị Nguyễn Thị Tuyết (quê Sóc Trăng) cho hay, nghe tin công ty tuyển lao động phổ thông không cần bằng cấp, chị đến rất sớm để nộp hồ sơ nhưng bảo vệ nói đã nhận đủ.

“Thời gian này đi tìm việc không hề dễ dàng như trước. Mấy ngày nay, tôi vừa đi xin việc vừa lượm ve chai để trang trải cuộc sống” - chị Tuyết thở dài.

Tại các buổi kết nối việc làm ở Trung tâm Dịch vụ việc làm (thuộc Sở LĐ-TB&XH TPHCM) diễn ra gần đây, số người đến tìm việc khá nhiều nhưng tỷ lệ đáp ứng yêu cầu khá khiêm tốn.

Ông Phạm Thành Hải, bộ phận tuyển dụng Công ty CP Thực phẩm Cholimex, cho biết, đơn vị cần tuyển hơn 500 lao động phổ thông, lao động có chuyên môn, tuy nhiên việc tuyển dụng hiện nay gặp tương đối nhiều khó khăn, nhất là đối với lao động phổ thông do đa số không có tay nghề, khó đáp ứng được yêu cầu công việc.

“Khi tuyển dụng lao động không có tay nghề, chúng tôi phải mất từ 1-2 năm để đào tạo, nhưng sau khi ra nghề, chưa chắc họ đã tiếp tục gắn bó với công ty. Vì vậy, việc tuyển dụng lao động không có tay nghề khá rủi ro” - ông Hải nói.

Hỗ trợ lao động mất việc

Ông Nguyễn Thanh Phương, Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm (Sở LĐ-TB&XH tỉnh Bình Dương), cho biết, năm nay số DN kết nối tuyển dụng lao động với trung tâm khá ít, trong khi số lao động cần việc làm rất đông.

“Trung tâm vừa kết nối tìm việc trực tiếp, gián tiếp; dù DN chỉ cần một lao động, trung tâm vẫn ghi nhận, đăng tải tìm việc. Cách làm này đã mang lại hiệu quả cao” - ông Phương nói.

Ông Trịnh Đức Tài, Giám đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Bình Dương, cho biết, Sở đã chỉ đạo cho các trường nghề nâng cao chất lượng đào tạo, đổi mới phương pháp để có đội ngũ công nhân trình độ cao, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của DN. “Bình Dương cũng có chính sách tiếp nhận đào tạo nghề đối với công nhân thất nghiệp do DN sa thải” - ông Tài nói.

Nhằm hỗ trợ công nhân, giúp DN ổn định thị trường lao động, UBND tỉnh Đồng Nai đã quyết định hỗ trợ 1,5 triệu đồng cho 2 đối tượng là người lao động bị chấm dứt hợp đồng lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp trên địa bàn tỉnh và người lao động bị tạm hoãn công việc từ 30 ngày trở lên. Các địa phương đã giải ngân tiền trợ cấp này cho khoảng 1.000 lao động.