Thí điểm cấm nhựa dùng một lần ở Hà Nội cần hướng dẫn rõ ràng và giải pháp thay thế

Thí điểm cấm nhựa dùng 1 lần: Cần hướng dẫn rõ ràng

Thực hiện mục tiêu giảm thiểu chất thải nhựa, Thành phố Hà Nội sẽ triển khai thí điểm việc không sử dụng đồ nhựa dùng một lần tại các nhà hàng, quán ăn, quán cà phê và cửa hàng đồ uống nằm trong khu vực Vành đai 1, bắt đầu từ quý IV/2025.

Đây là một trong những nhiệm vụ cấp bách được Thủ tướng Chính phủ nêu rõ trong Chỉ thị số 20, ban hành ngày 12.7 nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

TS Hoàng Dương Tùng - Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam - cho rằng, tác hại của rác thải nhựa đã được cảnh báo từ nhiều năm nay và mức độ nguy hại đối với môi trường, đại dương là điều ai cũng có thể thấy rõ.

Theo ông, việc giảm thiểu, tiến tới thí điểm cấm một số loại nhựa dùng một lần tại các nhà hàng, quán ăn, quán cà phê và cửa hàng đồ uống nằm trong khu vực Vành đai 1, thể hiện quyết tâm của Hà Nội trong việc giảm ô nhiễm môi trường - từ đất, nước, không khí đến rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa.

Hiện nay, Hà Nội sử dụng một lượng rất lớn sản phẩm nhựa. Không thể phủ nhận nhựa có nhiều công dụng trong đời sống và sản xuất, song nhiều loại nhựa dùng một lần như túi nilon ở chợ dân sinh, một số vật dụng trong khách sạn, ống hút, cốc nhựa mỏng… tỷ lệ thu hồi tái chế tái sử dụng rất thấp, phần lớn thải ra môi trường, trôi ra biển. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra vi nhựa để lại hậu quả nặng nề đối với sức khỏe con người.

TS Hoàng Dương Tùng nhận định, rào cản lớn nhất chính là thay đổi hành vi của người tiêu dùng và chi phí chuyển đổi cho doanh nghiệp. Mặc dù Việt Nam đã có thuế bảo vệ môi trường áp dụng với túi nilon không phân hủy sinh học, song việc thực thi chưa đầy đủ, nhiều cơ sở sản xuất không bị tác động, khiến túi nhựa vẫn tràn lan tại chợ dân sinh. Do đó, cùng với lệnh cấm, Hà Nội cần tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra, đồng thời công khai, minh bạch kết quả thực hiện.

Một thách thức khác đến từ sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử và vận chuyển, khiến lượng túi nilon gia tăng. Hà Nội cần đưa ra tiêu chí “vận chuyển xanh”, yêu cầu doanh nghiệp logistics sử dụng bao bì tái chế, tái sử dụng. Nhiều quốc gia như Thái Lan, Malaysia, Singapore, Trung Quốc đã triển khai hiệu quả, áp dụng công cụ kinh tế như thuế, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất sản phẩm thay thế, đồng thời đưa ra chỉ số "vận chuyển xanh". Đây là những kinh nghiệm mà Hà Nội có thể tham khảo.

TS Hoàng Dương Tùng khẳng định, tính khả thi của chính sách phụ thuộc vào cách triển khai. Nếu có kế hoạch bài bản, thực hiện ở phạm vi nhỏ, rút kinh nghiệm rồi nhân rộng, hoàn toàn có thể thành công. Điều quan trọng là phải có chỉ số đánh giá cụ thể, kế hoạch chi tiết, phân rõ trách nhiệm, tránh tình trạng đưa ra chính sách lớn nhưng thiếu biện pháp đi kèm.

Người dân nhìn chung ủng hộ, song cần được hướng dẫn rõ ràng: thế nào là nhựa dùng một lần, loại nào bị cấm, loại nào được phép thay thế. Việc tuyên truyền cần thực hiện rộng rãi qua các kênh truyền thông cộng đồng, nền tảng số, giúp người dân hiểu tác hại của nhựa và biết lựa chọn sản phẩm phù hợp. Không chỉ người dân, mà cả doanh nghiệp, cơ quan quản lý cũng phải được hướng dẫn cụ thể, đồng thời có công cụ đo lường kết quả, đánh giá mức độ giảm rác thải nhựa.

Để chính sách thực sự khả thi cần có giải pháp thay thế cụ thể

TS Bùi Thị An - nguyên Đại biểu Quốc hội khóa XIII, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng - nhận định, nhựa và xốp là những vật liệu khó phân hủy, nếu không xử lý triệt để mà để tồn tại lâu dài trong đất sẽ gây hệ lụy nặng nề, ô nhiễm môi trường. Do vậy, cấm sử dụng nhựa một lần tại Vành đai 1 sẽ mang lại lợi ích to lớn cho môi trường Thủ đô cũng như sức khỏe cộng đồng.

Để chính sách thực sự khả thi cần có giải pháp thay thế cụ thể. Hiện nay, chưa có khảo sát đầy đủ về giá thành và chất lượng của các sản phẩm thay thế nhựa dùng một lần. Trong khi đó, thời điểm triển khai thí điểm đã cận kề, vì vậy việc khảo sát, đánh giá phải được tiến hành ngay. Nếu nguồn sản phẩm thay thế chưa đáp ứng, thành phố cần có biện pháp bổ sung, hỗ trợ kịp thời để người dân dễ dàng tiếp cận, tránh tình trạng quy định ban hành nhưng khó đi vào thực tiễn.

Để chính sách nhanh chóng đi vào cuộc sống, bà đề xuất thành phố ban hành cơ chế hỗ trợ rõ ràng. Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất vật liệu thân thiện với môi trường thông qua chính sách thuế, tín dụng để họ có thể duy trì và phát triển.

Bên cạnh đó, nên hỗ trợ giá bán ban đầu cho người dân, đồng thời khuyến khích các điểm bán, hệ thống phân phối mở rộng cung ứng sản phẩm thay thế để việc tiếp cận thuận tiện hơn. Các vật liệu mới cũng cần được cải tiến nhằm bảo đảm tính tiện lợi, độ bền, sự nhẹ nhàng và phù hợp với thói quen tiêu dùng. Chỉ khi người dân cảm thấy thoải mái, thuận lợi trong quá trình chuyển đổi thì chính sách mới đạt hiệu quả.