Bảo tồn, phát huy giá trị khoa học và thực tiễn di sản Đình Nội Bình Đà

Đến dự hội thảo về phía Trung ương Hội Di sản Văn hóa Việt Nam có: PGS. TS Đỗ Văn Trụ - Chủ tịch Hội; TS Lê Thị Minh Lý - Phó Chủ tịch Hội; Đại diện các phòng, ban thuộc Hội Di sản Văn hóa Việt Nam; Các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa.

Các đại biểu nghe chúc văn và dâng hương Quốc tổ Lạc Long Quân tại Đình (Đền) Nội Bình Đà

Về phía thành phố Hà Nội có các đồng chí: Đào Xuân Dũng - Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy; Đoàn Văn Đức - Phó Chánh Văn phòng Thành ủy; Trần Thị Vân Anh - Phó Giám đốc sở Văn hóa và Thể thao; Đại diện các Sở, ban, ngành của thành phố.

Các đại biểu tham quan trưng bày bên lề hội thảo

Tham dự Hội thảo còn có đại diện tỉnh Phú Thọ, lãnh đạo huyện Thanh Oai, các nhà khoa học, đại diện Ban Quảng lý Đình (Đền) Nội Bình Đà...

Di sản tiêu biểu độc đáo

Đình (Đền) Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai là một trong những di sản tiêu biểu, độc đáo, đã được Nhà nước công nhận Di tích cấp quốc gia lần thứ nhất năm 1985 và được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia năm 1991.

Đình (Đền) Nội gắn liền với truyền thuyết mẹ Âu Cơ sinh 100 trứng, nở ra 100 người con, 50 người theo mẹ lên núi, 50 người xuống biển cùng cha. Đến đất Bảo Đà (nay là Bình Đà), cách biển không xa, truyền cho các con dừng chân dựng trại, thấy thế đất lục long chiêu hội, lưỡng phương giao phi màu mỡ, sông suối lượn quanh, nhiều thềm đất cao mang dáng rồng chầu, hổ phục, Lạc Long Quân bèn chọn làm nơi xây dựng cơ nghiệp, dạy dân cấy lúa, trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải, lấn biển, làm nhà, đuổi diệt thú dữ, khai khẩn đất đai, mở mang bờ cõi.

Đình (Đền) Nội Bình Đà

Chẳng bao lâu, cả vùng Cổ Nội được coi là đất quý, trở nên trù phú, người dân khắp nơi đổ về đất linh bái yết Long Quân, hình thành những làng xóm đầu tiên vùng châu thổ sông Hồng.

Khi Đức Quốc tổ về trời, ngài được an táng tại gò Tam Thai (Ba Gò) thuộc đất Bảo Đà (Bình Đà ngày nay). Để tri ân công đức của Quốc tổ Lạc Long Quân, dân làng Bảo Đà lập ngôi Đình (Đền) Nội cùng bức đại tự “Vi Bách Việt tổ” (Tổ dân Bách Việt).

Suốt 6 thế kỷ, 16 vị vua của các triều đại đều đích thân về Bình Đà dâng lễ Quốc tổ. Đã có 16 hiến sắc suy tôn Lạc Long Quân là “Khai quốc thần” được lưu giữ tại Đình (Đền) Nội và Viện Bảo tàng lịch sử quốc gia.

Điều đáng quý trong Đình (Đền) Nội còn lưu giữ được nhiều cổ vật có giá trị. Nổi bật là bức phù điêu với nét chạm khắc tinh xảo trên nền gỗ sơn son thiếp vàng còn nguyên giá trị. Tương truyền, bức phù điêu được làm cách đây gần chục thế kỷ. Bức phù điêu độc nhất vô nhị này đã được công nhận là bảo vật quốc gia.

Bức phù điêu tạc hình Quốc tổ Lạc Long Quân đội mũ bình thiên, mặc áo hoàng bào cùng các lạc hầu, lạc tướng của triều đình Lạc Việt dự hội đua thuyền trên dòng Đỗ Động giang. Đây là di vật có giá trị nghệ thuật - tín ngưỡng cổ xưa độc đáo, hiếm có, được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2015.

Bức phù điêu tại Đình (Đền) Nội Bình Đà

Đặc biệt, gắn liền với di tích Đình (Đền) Nội và Đình Ngoại là lễ hội Bình Đà diễn ra từ ngày 26/2 - 6/3 Âm lịch hàng năm. Trong đó, ngày 26/2 Âm lịch là ngày giỗ Đức Linh Lang Đại vương; Ngày 6/3 Âm lịch là ngày giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân.

Lễ hội Bình Đà có nhiều điểm đặc sắc, thủ tục tế lễ được lưu truyền qua hàng nghìn năm nay vẫn được các thế hệ người dân Bình Đà trân trọng lưu truyền đời này qua đời khác.

Ngày 1/4/2014, Lễ hội Bình Đà đã được Nhà nước công nhận là Lễ hội Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đầu tiên của thành phố Hà Nội và được huyện chọn là Lễ hội cấp huyện duy nhất trên địa bàn.

Đồng chí Bùi Hoàng Phan - Bí thư Huyện ủy Thanh Oai phát biểu tại hội thảo

Phát biểu chào mừng hội thảo, đồng chí Bùi Hoàng Phan - Bí thư Huyện ủy Thanh Oai nhấn mạnh: "Với những giá trị độc đáo của di tích, huyện Thanh Oai đã có chủ trương bảo tồn và phát huy giá trị di tích Đình (Đền) Nội Bình Đà, báo cáo thành phố quy hoạch thêm gần 20ha để xây dựng một số công trình trong khuôn viên di tích và đã được phê duyệt quy hoạch chung.

Đồng thời, thành phố xác định đầu tư, hỗ trợ cho huyện Thanh Oai 150 tỷ đồng giai đoạn 2022 - 2025 (theo Nghị quyết 02/NQ-HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI) để thực hiện các nhiệm vụ tại di tích. Huyện xác định chọn di tích Đình (Đền) Nội Bình Đà để xây dựng điểm du lịch đề nghị thành phố công nhận đạt chuẩn trước năm 2025".

Việc tổ chức hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị Di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai” có ý nghĩa quan trọng nhằm tuyên truyền giá trị di tích, phân tích, đánh giá khách quan, khoa học về các giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc, khảo cổ... của di tích Đình (Đền) Nội Bình Đà; Từ đó bổ sung, tổng hợp khái quát có hệ thống, khoa học các tư liệu về Đình (Đền) Nội Bình Đà làm cơ sở cho việc xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và đề xuất các giải pháp khoa học cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích, góp phần phát triển du lịch huyện.

Đồng chí Bùi Hoàng Phan khẳng định: Kết quả của hội thảo sẽ bổ sung cơ sở khoa học, tư vấn và gợi ý các giải pháp quan trọng để huyện Thanh Oai đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá về giá trị di tích; Tích cực huy động nguồn lực đầu tư nghiên cứu, bảo tồn, trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị Di tích Đình (Đền) Nội Bình Đài.

Việc nâng cấp di tích không chỉ đáp ứng nguyện vọng, lòng mong mỏi của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Thanh Oai nói riêng mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa Thủ đô Hà Nội và đất nước nói chung; Tạo điều kiện cho Nhân dân và du khách thập phương đến thưởng ngoạn, chiêm bái, bày tỏ lòng thành kính và tri ân công đức Quốc Tổ Lạc Long Quân.

Hội thảo cũng là hoạt động nghiên cứu khoa học quan trọng và mang giá trị nhân văn, hướng về cội nguồn, tri ân và tôn vinh công đức của Quốc Tổ Lạc Long Quân với sự hợp tác tích cực của Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội và nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu lịch sử và liên ngành, các cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa, du lịch, báo chí truyền thông.

Bí thư Huyện ủy Thanh Oai cho biết, lãnh đạo huyện Thanh Oai tiếp thu ý kiến của các nhà khoa học, sử học, khảo cổ học, các chuyên gia đầu ngành về các giải pháp trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị của di tích; Giải pháp phát huy giá trị Di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà gắn với phát triển du lịch, góp phần phát huy giá trị di tích trong phát triển kinh tế - xã hội của huyện Thanh Oai.

Đông đảo các đại biểu tham dự hội thảo

Với mục đích, ý nghĩa đó, lãnh đạo, cán bộ và Nhân dân huyện Thanh Oai trân trọng đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo thành phố Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố, Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, các cơ quan Trung ương, thành phố, nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm tuyên truyền về giá trị di tích và tiếp tục đầu tư, tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị di tích xứng tầm di tích quốc gia đặc biệt.

Nguyện vọng chung của dân tộc

Báo cáo đề dẫn hội thảo, đồng chí Trần Thị Vân Anh - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho biết: Nhiều năm qua, các di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh của thành phố từng bước được quan tâm đầu tư tu bổ bằng nhiều nguồn lực xã hội nên đã phát huy được tốt hơn các giá trị vốn có của di tích. Nhiều quận, huyện, thị xã trên địa bàn Thủ đô, trong đó có huyện Thanh Oai đã tổ chức tốt công tác quản lý di tích, di sản mang lại hiệu quả thiết thực, nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy giá trị.

Đồng chí Trần Thị Vân Anh - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội phát biểu đề dẫn hội thảo

Nhằm tháo gỡ và hướng dẫn các địa phương cập nhật, triển khai thực hiện công tác quản lý nhà nước về di sản văn hóa theo các văn bản quy phạm pháp luật, UBND huyện Thanh Oai phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội và Hội Di sản Văn hóa Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị Di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai”, để ngõ hầu làm cơ sở triển khai lập hồ sơ nâng cấp từ di tích quốc gia thành di tích quốc gia đặc biệt.

Đồng chí Trần Thị Vân Anh cho biết, Ban Tổ chức đã nhận được nhiều tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học và tác giả tại địa phương nơi hiện tồn di tích. Thông qua hội thảo này, Ban Tổ chức hy vọng sẽ bổ sung, cập nhật tư liệu, những căn cứ pháp lý mới, các tài liệu khoa học nhằm củng cố hồ sơ; Đồng thời, các đồng chí lãnh đạo huyện Thanh Oai, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội có định hướng về việc nâng cấp xếp hạng di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà, về công tác bảo tồn di tích, di sản của địa phương nhằm đạt hiệu quả tốt nhất.

Đại biểu phát biểu đóng góp ý kiến phát huy giá trị di sản Đình (Đền) Nội Bình Đà

Các đại biểu, nhà khoa học tại hội thảo đã đánh giá rất cao tinh thần và sự quyết tâm của huyện Thanh Oai. Bởi lẽ, theo ý kiến của PGS. TS Nguyễn Công Việt (Viện Hán Nôm), việc nâng cấp, bảo tồn, phát huy giá trị di sản của đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân thành di tích quốc gia đặc biệt là nguyện vọng chung của cả dân tộc Việt Nam và phải được tiến hành sớm.

Theo đó, các đại biểu tập trung thảo luận xung quanh 3 vấn đề: Thứ nhất, các tham luận tập trung vào nội dung di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà xưa và nay; Đưa ra những kiến giải về giá trị vật thể của di tích.

Thứ hai, các tham luận tập trung nêu bật về giá trị vật thể và giá trị phi vật thể của di tích.

Thứ ba, các tham luận kiến giải và đưa ra các phương án nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích cấp quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà để sau cuộc hội thảo này làm cơ sở khoa học trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng thuận lập hồ khoa học và hồ sơ pháp lý trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận nâng cấp xếp hạng từ di tích quốc gia thành di tích quốc gia đặc biệt.

Các nhà khoa học đã bày tỏ nhiều ý kiến trong đó tập trung khẳng định những giá trị của di tích; Thống nhất với chủ trương đổi tên Đình (Đền) Nội Bình Đà thành Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân; Tăng cường phát huy di sản, tập trung bảo vệ đồ thờ, huy động cộng đồng dân cư địa phương trong việc bảo vệ phát huy giá trị di sản; Tăng cường kết nối, trao đổi kinh nghiệm, quản lý giữa Đền Hùng, Đền Mẫu Âu Cơ (Hạ Hòa, Phú Thọ) và Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân (Thanh Oai, Hà Nội)...

Đồng chí Đào Xuân Dũng - Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, đồng chí Đào Xuân Dũng - Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội đánh giá cao những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học. Đồng chí mong muốn các nhà khoa học bổ sung, hướng dẫn cho Thanh Oai nói riêng và Hà Nội nói chung để hoàn thiện hồ sơ, trở thành di tích quốc gia đặc biệt. Từ ý nghĩa này, di tích sẽ phát huy được giá trị đặc biệt của mình.

Đồng chí lưu ý muốn di tích trở thành nguồn lực thì địa phương cần chú ý có sự kết nối giữa các di tích, di sản trong vùng và với các địa phương khác tại Hà Nội như Cổ Loa, Sơn Tây, Hoàng thành Thăng Long và Đền Hùng (Hạ Hòa, Phú Thọ) để tạo nên những giá trị cho công nghiệp văn hóa.