Xây dựng hệ thống làm mát xanh tại Việt Nam

Nhiều tỉnh, thành phố ghi nhận mức nhiệt độ cao nhất trong lịch sử

Theo ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu - Bộ NNMT, biến đổi khí hậu đang có diễn biến rất phức tạp.

Tại Việt Nam, nhiều tỉnh, thành phố ghi nhận mức nhiệt độ cao nhất trong lịch sử. Đặc biệt tại Đông Hà (Quảng Trị), nhiệt độ ngày 28.4.2024 đo được là 44 độ C - giá trị cao nhất từ năm 1976 đến nay.

Quá trình đô thị hóa nhanh trong thời gian qua đã làm gia tăng hiệu ứng "đảo nhiệt đô thị" (hiện tượng xảy ra khi nhiệt độ tại khu vực đô thị cao hơn đáng kể so với vùng nông thôn xung quanh), chênh lệch từ 3-5°C trong những ngày nắng nóng cao điểm. Nguyên nhân là do tỉ lệ che phủ thực vật thấp, mật độ xây dựng cao tại các khu vực đô thị, việc công trình sử dụng nhiều loại vật liệu hấp thụ nhiệt và do khu vực đô thị tập trung hoạt động sản xuất, sinh hoạt của cộng đồng đông dân cư.

Nhiệt độ tăng cùng với đô thị hóa dẫn đến tăng mạnh nhu cầu sử dụng các thiết bị làm mát. Tiêu thụ điện năng để làm mát hiện vào khoảng 71,4TWh - chiếm 25,2% tổng tiêu thụ điện quốc gia và dự kiến tăng gấp 3 lần vào năm 2050. Mặt khác, điều này còn dẫn đến gia tăng mạnh sử dụng các môi chất lạnh (chủ yếu dùng trong ngành công nghiệp làm mát) gây phá hủy tầng ozone và làm nóng lên toàn cầu.

Vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với Chính phủ trong việc quản lý phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, thực hiện các mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.

Đồng triển khai nhiều biện pháp đối phó biến đổi khí hậu

Hiện nay, Cục Biến đổi khí hậu đang tích cực hợp tác với các đối tác quốc tế như ETP, Ủy ban Kinh tế xã hội châu Á - Thái Bình Dương Liên Hợp Quốc (ESCAP), Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) để xây dựng Chương trình hành động quốc gia về làm mát (NCAP) tổng hợp và toàn diện cho Việt Nam.

Ông Tăng Thế Cường cho biết: Chương trình sẽ giúp quản lý hiệu quả các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal về bảo vệ tầng ozone và các giải pháp về chuyển đổi sang công nghệ carbon thấp, tiết kiệm năng lượng, làm mát bền vững. Điều này cũng góp phần thực hiện mục tiêu của NDC và hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Chính phủ Việt Nam, cùng các đối tác quốc tế như Chương trình Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP), đang xây dựng Chương trình Hành động Quốc gia về Làm mát (NCAP). Mục tiêu là giảm tới 68% phát thải từ ngành làm mát và giảm 80% sử dụng HFC vào năm 2045, đồng thời tăng hiệu suất năng lượng và đẩy mạnh áp dụng công nghệ inverter.
NCAP đặt ra lộ trình rõ ràng: Đóng băng mức tiêu thụ HFC vào năm 2028 ở ngưỡng 14 triệu tấn CO2tđ, sau đó giảm 10% vào năm 2029 và 80% vào năm 2045.

Bên cạnh đó, chương trình cũng hướng tới chuyển đổi công nghệ trong các thiết bị như điều hòa, bơm nhiệt, làm lạnh công nghiệp.

Việt Nam hiện đã tham gia nhiều sáng kiến toàn cầu như Nghị định thư Montreal, bản sửa đổi Kigali, Thỏa thuận Paris và là một trong 63 quốc gia đầu tiên ký Cam kết Làm mát Toàn cầu tại COP28. Những bước đi này thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc xây dựng hệ thống làm mát bền vững và thân thiện với khí hậu.

NCAP được thiết kế theo chu trình vòng đời gồm bốn giai đoạn, trong đó từ 2024 đến 2028 là giai đoạn thí điểm thu hồi nền tảng, tiến tới giai đoạn hoàn thiện hệ thống tái chế môi chất lạnh từ 2040 đến 2044.

Theo tính toán, nếu triển khai thành công, NCAP có thể giúp giảm 10TWh điện vào năm 2030 và 69TWh vào năm 2050, tương đương sản lượng hằng năm của bốn nhà máy điện lớn. Đồng thời, giảm 97% phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực làm mát, tương đương 20 triệu tấn CO2 vào năm 2050. Chương trình cũng mở ra cơ hội tham gia thị trường carbon, phát hành trái phiếu xanh và thu hút đầu tư nước ngoài.

Việc kết hợp các giải pháp làm mát thông minh với lưới điện xanh sẽ giúp Việt Nam giảm sâu lượng phát thải từ lĩnh vực này, đóng góp đáng kể vào việc đạt các mục tiêu NDC 2030 và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Ông John Robert Cotton - Phó Giám đốc Chương trình ETP - nhấn mạnh, NCAP tập trung vào việc giảm phát thải khí nhà kính tại Việt Nam thông qua các hoạt động làm mát xanh, bền vững. Trong đó sẽ cần nhiều giải pháp làm mát đô thị, hỗ trợ các cộng đồng dễ tổn thương ở nông thôn và can thiệp vào chuỗi cung ứng thuốc, thực phẩm.

Bên cạnh đó, tại Việt Nam, hoạt động trồng cây gây rừng luôn được quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, mưa lũ, sạt lở đất... tiếp tục gia tăng cả về cường độ và tần suất. Khi rừng mất đi, thiên nhiên mất cân bằng và con người cũng phải đối mặt với hệ lụy: Lũ lụt, hạn hán, suy giảm đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu. "Trồng 1 tỉ cây xanh", "Vá rừng", “Rừng Xanh Lên"... là những thông điệp gây được nhiều chú ý trong những năm gần đây.

"Việc tăng diện tích thực vật che phủ có thể giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Cây xanh dù trồng ở đâu cũng đều đáng quý. Trong nhiều chương trình trồng rừng đang diễn ra khắp cả nước, “Rừng Xanh Lên” của PanNature chọn tập trung vào việc phục hồi rừng bản địa tại khu vực Tây Bắc, nơi sinh sống của các cộng đồng người Thái, Mông và những loài động thực vật quý hiếm như vượn đen má trắng.

“Rừng Xanh Lên” không chỉ là một hành trình phủ xanh rừng, mà còn là bước đi xây dựng mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên"- Ông Trịnh Lê Nguyên - Giám đốc Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) và Chủ tịch Quỹ bảo tồn động thực vật hoang dã Việt Nam - chia sẻ.