Thoát nghèo bắt đầu từ thay đổi nhận thức ở Mường Tùng

Trong hành trình giảm nghèo bền vững, nguồn lực đầu tư, chính sách hỗ trợ hay mô hình sinh kế chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi người dân thay đổi nhận thức. Thực tiễn tại xã Mường Tùng cho thấy, thoát nghèo không bắt đầu từ đồng vốn, mà bắt đầu từ sự chuyển biến trong tư duy: từ trông chờ sang chủ động, từ e dè sang dám làm, từ “được hỗ trợ” sang “tự mình vươn lên”.

Khi “nghèo thông tin” kéo theo nghèo tư duy

Trong nhiều năm, không ít hộ nghèo ở Mường Tùng rơi vào vòng luẩn quẩn: thiếu thông tin, thiếu tự tin và thiếu động lực thay đổi. Chính sách có, nguồn lực có, nhưng người dân không dám tham gia vì sợ rủi ro, sợ sai quy định hoặc đơn giản là không tin mình có thể làm được.

Thực tế này cho thấy, nghèo không chỉ nằm ở thu nhập hay điều kiện sản xuất, mà còn ở tư duy. Khi người dân quen với việc “chờ được hỗ trợ”, việc thoát nghèo trở thành câu chuyện của danh sách và chỉ tiêu, thay vì là mục tiêu tự thân của mỗi gia đình.

Theo đánh giá của địa phương, một bộ phận hộ nghèo trước đây chưa thực sự coi thoát nghèo là nhu cầu cấp thiết của chính mình. Tâm lý “còn trong diện hộ nghèo thì còn được hỗ trợ” vô hình trung làm chậm quá trình vươn lên, thậm chí tạo ra nguy cơ tái nghèo khi chính sách thay đổi.

Nhận diện rõ nút thắt về nhận thức, Mường Tùng đã điều chỉnh cách làm truyền thông theo hướng làm rõ bản chất của giảm nghèo bền vững. Thay vì chỉ nhấn mạnh “được hỗ trợ gì”, nội dung tuyên truyền tập trung nhiều hơn vào câu hỏi: vì sao phải tự lực và tự lực bằng cách nào.

Tại các buổi họp bản, sinh hoạt chi hội, cán bộ không né tránh những vấn đề nhạy cảm như trông chờ, so bì hay tâm lý e ngại trách nhiệm. Ngược lại, những vấn đề này được đưa ra trao đổi thẳng thắn, phân tích cụ thể để người dân hiểu rằng giảm nghèo bền vững không phải là ở trong danh sách hỗ trợ càng lâu càng tốt, mà là thoát khỏi danh sách ấy.

Chính sự thẳng thắn này đã tác động mạnh đến nhận thức của người dân. Khi hiểu rằng thoát nghèo là niềm tự hào, là thành quả của nỗ lực, chứ không phải là “mất quyền lợi”, nhiều hộ bắt đầu nhìn lại cách nghĩ và cách làm của mình.

Từ “cho không” sang “đồng hành có điều kiện”

Một điểm nhấn quan trọng trong truyền thông thay đổi nhận thức ở Mường Tùng là việc làm rõ trách nhiệm đi kèm với hỗ trợ. Người dân được giải thích cụ thể rằng Nhà nước hỗ trợ để tạo cơ hội, nhưng việc nắm bắt cơ hội ấy phụ thuộc vào chính họ.

Trong các chương trình hỗ trợ sinh kế, vốn vay, xóa nhà tạm, nhà dột nát, thông tin về nghĩa vụ của người thụ hưởng được truyền đạt rõ ràng. Khi người dân hiểu rằng nguồn lực hỗ trợ là có điều kiện, là vốn “đầu tư cho tương lai”, chứ không phải “cho không”, thái độ tiếp nhận đã có sự thay đổi căn bản.

Thực tế cho thấy, nhiều hộ dân trước khi đăng ký tham gia chương trình đã chủ động hỏi kỹ về điều kiện thực hiện, khả năng duy trì mô hình, đầu ra sản phẩm. Việc đăng ký không còn mang tính phong trào, mà là quyết định có tính toán.

Sự thay đổi trong nhận thức đã kéo theo những chuyển biến rõ rệt trong hành vi của người dân. Từ chỗ e dè, nhiều hộ đã mạnh dạn tiếp cận vốn vay ưu đãi, đầu tư phát triển sản xuất, học hỏi kỹ thuật mới.

Theo tổng hợp của các tổ chức đoàn thể, số hộ chủ động đăng ký vay vốn, tham gia mô hình phát triển kinh tế ngày càng tăng. Đáng chú ý, những hộ được truyền thông kỹ, được giải thích đầy đủ thường có tỷ lệ duy trì mô hình cao hơn, ít bỏ dở giữa chừng.

Không ít hộ dân cho rằng, khi hiểu rõ mình phải chịu trách nhiệm với nguồn vốn và kết quả sản xuất, họ có ý thức tính toán kỹ hơn, làm ăn bài bản hơn. Chính điều đó giúp hạn chế rủi ro và tạo nền tảng cho thoát nghèo bền vững.

Thoát nghèo là một quá trình tự thân

Thực tiễn ở Mường Tùng cho thấy, thoát nghèo không phải là kết quả của một chính sách đơn lẻ, mà là quá trình tự thân của mỗi gia đình. Truyền thông đóng vai trò “kích hoạt” quá trình ấy, giúp người dân nhìn thấy con đường và tin rằng mình có thể đi được.

Khi nhận thức thay đổi, người dân không còn chờ “được chọn” vào danh sách hỗ trợ, mà chủ động tìm đến cán bộ để hỏi thông tin, đề xuất nhu cầu phù hợp với điều kiện gia đình. Mối quan hệ giữa chính quyền và người dân vì thế cũng thay đổi theo hướng đồng hành, chia sẻ trách nhiệm.

Giảm nghèo bền vững, suy cho cùng, không chỉ là giảm tỷ lệ hộ nghèo trên giấy tờ, mà là nâng cao năng lực tự chủ của người dân. Khi người dân hiểu đúng bản chất của giảm nghèo, họ sẽ coi việc vươn lên là trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.

Bài học từ Mường Tùng cho thấy, thay đổi nhận thức là bước đi khó, đòi hỏi sự kiên trì, nhất quán trong truyền thông. Nhưng khi nhận thức đã được khai thông, những chuyển biến tích cực sẽ lan tỏa từ từng hộ gia đình đến cả cộng đồng.

Những kết quả bước đầu từ thay đổi nhận thức đang tạo nền tảng quan trọng để Mường Tùng bước vào giai đoạn tiếp theo của hành trình giảm nghèo. Khi người dân đã chủ động hơn, tự tin hơn, các chính sách hỗ trợ sẽ phát huy hiệu quả cao hơn, bền vững hơn.

Thoát nghèo ở Mường Tùng vì thế không còn là câu chuyện “được hỗ trợ bao nhiêu”, mà là câu chuyện người dân đã thay đổi như thế nào. Và chính sự thay đổi ấy đang mở ra triển vọng cho một chặng đường mới, nơi giảm nghèo gắn với tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên từ chính mỗi người dân.