Tăng tốc chuyển đổi phương tiện công cộng sang dùng điện để xanh hóa giao thông

Quyết tâm chuyển đổi toàn diện

Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 149/KH-UBND ngày 28.5.2025 về việc triển khai Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh. Đây là bước đi quan trọng, tiếp tục thể hiện quyết tâm chuyển đổi phương tiện công cộng sang năng lượng sạch, hướng tới xây dựng đô thị hiện đại, văn minh và thân thiện với môi trường.

Theo kế hoạch, thành phố sẽ hoàn thành việc thay thế toàn bộ xe buýt chạy xăng dầu bằng xe buýt điện, năng lượng xanh chậm nhất vào năm 2030. Trong đó, khu vực đô thị trung tâm, nội thành phải chuyển đổi hoàn toàn trước để bảo đảm mục tiêu phát triển giao thông xanh, hiện đại và bền vững.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh, việc triển khai đề án không chỉ dừng ở chuyển đổi phương tiện mà còn đồng bộ với nhiều giải pháp về cơ chế chính sách, hạ tầng, khoa học công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng. Thành phố đặt mục tiêu cụ thể: Đến năm 2025 tỉ lệ xe buýt điện, năng lượng xanh đạt 10%, năm 2026 đạt 20 - 23%. Từ năm 2027 đến 2029, tỉ lệ này tăng nhanh, đạt 79 - 89% trước khi hoàn thành 100% vào năm 2030.

Kế hoạch 149 nêu rõ bảy nhóm nhiệm vụ, trong đó trọng tâm là xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách để khuyến khích doanh nghiệp tham gia. Thành phố dự kiến ban hành Nghị quyết của Hội đồng nhân dân về hỗ trợ lãi vay đầu tư phương tiện và hạ tầng; điều chỉnh hợp đồng thầu để tăng tính hấp dẫn; rà soát, bổ sung hệ thống định mức, đơn giá cho xe buýt điện, năng lượng xanh.

Cùng với đó là phát triển hạ tầng, đặc biệt là hệ thống trạm sạc nhanh tại các điểm đầu cuối, các bến xe và khu vực trung chuyển. Ngành điện lực sẽ phối hợp để bảo đảm công suất cung ứng, tránh tình trạng gián đoạn vận hành. Ngoài ra, việc bố trí đất dành riêng cho bãi đỗ, trạm sạc cũng được đưa vào quy hoạch.

Ở khía cạnh mạng lưới tuyến, thành phố ưu tiên mở mới hoặc cải tổ các tuyến buýt điện kết nối với tuyến đường sắt đô thị, khu đô thị mới, trung tâm hội chợ triển lãm quốc gia, bảo tàng. Hệ thống vé điện tử liên thông và giao thông thông minh sẽ được triển khai, tạo sự thuận tiện tối đa cho người dân.

Từ thói quen cá nhân đến đồng thuận cộng đồng

Chuyển đổi phương tiện giao thông không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn liên quan trực tiếp tới thói quen của người dân. Tiến sĩ Khuất Việt Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Metro Hà Nội - cho rằng: “Người dân Hà Nội có thói quen gắn bó với xe cá nhân, nhất là xe máy xăng. Việc thay đổi ban đầu chắc chắn khó khăn, nhưng giống như quy định cấm nồng độ cồn trước đây, qua thời gian nhận thức sẽ thay đổi, người dân sẽ quen dần. Đồng hành cùng người dân, phương tiện công cộng chuyển đổi năng lượng sạch”.

Trên thực tế thời gian qua, nhiều doanh nghiệp tư nhân chung tay chuyển đổi xe buýt điện. Công ty TNHH Dịch vụ Vận tải VinBus đang vận hành khoảng 300 xe buýt điện tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Phú Quốc và Nha Trang. Sau 3 năm hoạt động, VinBus đã phục vụ hơn 128 triệu lượt hành khách, góp phần giảm phát thải 53,7 nghìn tấn CO2, tương đương với việc trồng hơn 2,5 triệu cây xanh đô thị.

Không chỉ có lợi ích to lớn cho môi trường và sức khỏe người dân, thực tế cho thấy, chi phí vận hành, bảo trì của xe buýt điện thấp hơn nhiều so với xe chạy dầu diesel.

Dù lợi ích rõ ràng, nhưng để tăng tốc nhân rộng xe buýt điện, các chuyên gia đề xuất Nhà nước sớm ban hành định mức kỹ thuật cho các loại xe buýt điện, hỗ trợ lãi vay đầu tư phương tiện và hạ tầng, đồng thời ưu tiên doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi.

Hiện Hà Nội có hơn 2.000 xe buýt được trợ giá, nhưng chỉ khoảng 277 xe sử dụng năng lượng sạch (chiếm 13,6%). Như vậy, khối lượng phương tiện cần thay thế còn rất lớn. Để hoàn thành mục tiêu vào năm 2030, cần sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.