Thanh lọc âm nhạc bằng giá trị và thẩm mỹ

Chấn chỉnh âm nhạc lệch chuẩn

Cục Nghệ thuật biểu diễn và Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) vừa có buổi làm việc về tình trạng xuất hiện nhiều ca khúc có lời lẽ phản cảm, lệch chuẩn văn hóa.

Trong buổi họp đề cập tới phần trình diễn của ca sĩ Jack tại sự kiện Moonlit Childhood tối 16.10 tại Hà Nội. Nam ca sĩ thể hiện bài hát chưa có tên, chưa qua kiểm duyệt và không nằm trong danh mục được cấp phép, trong đó có phần ca từ khiến khán giả phẫn nộ, bởi bị cho là dùng ngôn từ tục tĩu, lệch chuẩn.

Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn - NSND Xuân Bắc yêu cầu có hướng xử lý nghiêm trường hợp này. Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử nhấn mạnh cần lập lại trật tự trên không gian mạng, đặc biệt với nghệ sĩ có sức ảnh hưởng.

Giải pháp chấn chỉnh hoạt động âm nhạc lệch chuẩn

Các chuyên gia, nhạc sĩ cho rằng kiểm duyệt ca từ là bước cần thiết để bảo vệ môi trường âm nhạc hiện nay. Để hạn chế tình trạng những từ ngữ phản cảm xuất hiện trong một bài nhạc được phát hành trên các nền tảng, nhạc sĩ Tô Hiếu cho rằng trước khi một bài hát được phát hành, cần có sự xem xét kỹ lưỡng từ đơn vị chủ quản hoặc cơ quan thẩm định nội dung. Mỗi bài hát nên được duyệt cả bản ký âm để đảm bảo ngôn từ không vi phạm chuẩn mực. Nếu ca khúc nào mang nội dung phản cảm thì phải ngăn chặn từ khâu đầu tiên, không cho phổ biến ra công chúng.

“Tôi biết việc này sẽ phức tạp và tốn thời gian, nhưng nếu làm nghiêm từ đầu, chúng ta sẽ tránh được hậu quả sau này”, nhạc sĩ Tô Hiếu nhấn mạnh.

Nhạc sĩ Lưu Quang Minh - Giám đốc âm nhạc tại đại lễ A80 đánh giá: “Thật ra, những ca khúc phản cảm không phải bây giờ mới có. Trước đây cũng từng có, nhưng thời đó chúng không được phép lưu hành rộng rãi. Cùng lắm chỉ tồn tại trong những nhóm nhỏ, giới underground. Còn hiện nay, với sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội, những sản phẩm như thế lại được lan truyền đại trà, đó mới là điều đáng lo ngại.

Nguy hiểm hơn, người nghe không chỉ là thanh niên mà còn có cả trẻ em. Nhiều khi con tôi cũng nghe, và tôi nhận ra rằng, có thể các con chưa hiểu hết ý nghĩa ca từ, nhưng dần dần, khi chúng hiểu ra mà vẫn nghĩ đó là điều bình thường thì rất nguy hiểm”.

Nhạc sĩ Lưu Quang Minh nhận định những lời lẽ hay ca từ phản văn hóa, dù chỉ một chút thôi, cũng có thể tác động rất lớn đến người nghe, nhất là giới trẻ. Nghệ sĩ là người của công chúng, tiếng nói của họ ảnh hưởng đến số đông. Khi khán giả, đặc biệt là người trẻ, tiếp xúc thường xuyên với những sản phẩm lệch chuẩn, họ có thể coi những điều sai lệch ấy là bình thường. Dần dần, những thói xấu như sử dụng chất kích thích, nói tục, hay hành xử lệch chuẩn lại bị “bình thường hóa”.

Vì thế, việc chấn chỉnh là cần thiết. Nó sẽ góp phần tạo ra một môi trường văn hóa trong sạch hơn, giúp nghệ sĩ và sản phẩm âm nhạc hướng đến giá trị đúng đắn.

Ông Lưu Quang Minh đưa ra ý kiến, các cơ quan quản lý nên phối hợp chặt chẽ với những nền tảng phát hành âm nhạc. Nếu phát hiện ca khúc có nội dung lệch chuẩn, cần yêu cầu gỡ bỏ ngay lập tức, không để lưu hành.

Nhạc sĩ cho rằng ngoài việc gỡ bỏ các sản phẩm kém văn hóa, có thể nên hạn chế mời biểu diễn hoặc "cấm sóng" đối với nghệ sĩ có hành vi hoặc phát ngôn lệch chuẩn. “Việc này không phải để “trừng phạt”, mà là để răn đe và làm gương. Khi có một vài trường hợp bị xử lý nghiêm, những người khác sẽ tự điều chỉnh. Nghệ thuật là cái đẹp, nếu nghệ sĩ cố tình đưa cái xấu, cái tục lên sân khấu hay ra công chúng thì đó không còn là nghệ thuật nữa”, ông Lưu Quang Minh chia sẻ.

Cùng chung ý kiến, nhạc sĩ Giáng Son cho rằng việc các bộ, ban, ngành vào cuộc để chấn chỉnh những hoạt động âm nhạc lệch chuẩn là hoàn toàn cần thiết. Bởi âm nhạc không chỉ để giải trí, mà còn là một phần quan trọng của đời sống tinh thần, góp phần nuôi dưỡng cảm xúc và thẩm mỹ cho công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Khi có những sản phẩm âm nhạc lệch chuẩn, ca từ phản cảm, tôn vinh lối sống lệch lạc hoặc cổ súy cho những giá trị tiêu cực thì rõ ràng không thể xem đó là sự sáng tạo nghệ thuật.

“Tôi nghĩ, đã đến lúc cần một sự thanh lọc thực sự trong đời sống âm nhạc, không chỉ từ phía cơ quan quản lý, mà còn từ chính những người làm nghề và cả khán giả. Cơ quan quản lý nên có những tiêu chí cụ thể, minh bạch và công tâm; người sáng tác cần có trách nhiệm với sản phẩm của mình; còn khán giả - họ chính là người quyết định cuối cùng, bằng cách chọn nghe và lan tỏa những điều có giá trị. Khi công chúng có “gu”, âm nhạc tự nhiên sẽ trong lành hơn”, nhạc sĩ Giáng Son nhận định.

Nhạc sĩ, ca sĩ Mars Anh Tú (Tú Dưa - cựu thành viên nhóm nhạc Quả dưa hấu) đồng tình với việc cần phải kiểm soát chặt chẽ các ca khúc phát hành trên các nền tảng. Tuy nhiên, theo nhạc sĩ, nên có hình thức nhắc nhở, cảnh báo hoặc xử lý theo mức độ. Nếu nghệ sĩ tái phạm, ví dụ lần hai, lần ba... mới nên áp dụng biện pháp mạnh như “cấm sóng” hay hạn chế biểu diễn.

Lan tỏa những giá trị nhân văn đẹp đẽ

Âm nhạc không chỉ để nghe, mà còn để giáo dục cảm xúc, nuôi dưỡng tâm hồn và khơi gợi lòng nhân ái. Khi người viết ca từ, đặt lời hay đặt tiêu đề hướng đến điều đó, bài hát sẽ không chỉ tồn tại như một sản phẩm giải trí, mà trở thành một giá trị văn hóa sống động, có khả năng bồi đắp con người.

Nói như nhạc sĩ Lưu Quang Minh, trong nghệ thuật tồn tại hai hướng: “Nghệ thuật vị nghệ thuật” và “nghệ thuật vị nhân sinh”. Cả hai đều đáng trân trọng, nhưng nếu nghệ thuật vì cái đẹp mà vẫn hướng tới con người, lan tỏa giá trị nhân văn, thì đó mới là đích đến cao nhất.

Nhạc sĩ Lưu Quang Minh nhận định: “Điều cốt lõi nằm ở trải nghiệm của người sáng tác. Khi người viết có trải nghiệm sống đủ sâu, họ sẽ viết bằng cảm xúc thật và hướng đến những giá trị tốt đẹp. Dù là ca khúc về tình yêu, chia tay hay nỗi buồn, nó vẫn nên gieo vào lòng người nghe một cảm xúc đẹp, một thông điệp tích cực”.

Nhạc sĩ, ca sĩ Mars Anh Tú cho rằng, ca từ trong bài hát phụ thuộc vào cảm xúc và câu chuyện của từng nhạc sĩ. “Người từng trải nhiều biến cố sẽ viết về cuộc đời, người sống trong tình yêu thì viết về tình yêu. Mỗi thời kỳ có một đề tài khác nhau - như thời chiến, người ta viết về đất nước; còn hiện nay, giới trẻ viết nhiều hơn về cảm xúc cá nhân.

Điều quan trọng là ca khúc phải thật sự hay, có thông điệp rõ ràng và ca từ đẹp. Khi bài hát được viết bằng cảm xúc chân thành và hướng thiện, nó tự khắc sẽ lan tỏa giá trị thẩm mỹ và nhân văn đến người nghe”, nam nhạc sĩ chia sẻ.

Theo Mars Anh Tú, nghệ thuật vốn không có giới hạn. “Rap là thể loại thẳng thắn, đôi khi gai góc, và chính điều đó khiến giới trẻ yêu thích. Bản chất của Rap là nói lên những điều họ nghĩ, kể cả sự ngông cuồng. Thay vì cấm đoán triệt để, chúng ta nên định hướng, trao đổi để họ hiểu cách thể hiện “gai góc” sao cho có văn hóa và tinh tế hơn”, nhạc sĩ nhấn mạnh thêm về ca từ trong Rap.