Nhiều giả thuyết lý thú liên quan đến xác tàu cổ vừa phát lộ tại Hội An

Món quà của quá khứ

Sau đợt lũ lụt lớn, rồi tiếp đến bão số 13 gây sóng dữ, tại bãi biển Tân Thành, Hội An xuất hiện khung xác một con tàu gỗ. Chính quyền phường Hội An Tây đã tổ chức khoanh vùng bảo vệ hiện trường, xác định đây là xác tàu cổ, thân dài gần 16 mét, rộng gần 5 mét. UBND phường đồng thời tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về bảo vệ di sản văn hóa dưới nước để người dân cùng chung tay gìn giữ.

Tuy vậy, hàng ngày có rất nhiều dân, du khách, người hiếu kỳ đến xem. Rất nhiều ý kiến đề nghị ngành văn hóa cần có hành động cụ thể, nhanh để bảo vệ di vật đặc biệt này.

Quan sát tại hiện trường, nhiều người dân Hội An có kiến thức về lịch sử, có kinh nghiệm khảo cổ nhận xét: Con thuyền được đóng thủ công, kết cấu chắc, vách thô, đà dày. Gỗ sử dụng không đồng nhất, có cả thân cây tròn cong nguyên khối. Dấu hiệu này cho thấy người đóng thuyền đã tận dụng mọi vật liệu có sẵn, làm gấp rút, không cầu kỳ.

Phần be mũi dày hơn 10 cm, trong khi be lái chỉ 4 cm - chi tiết khác lạ, thể hiện sự tính toán cho việc va chạm trực diện hoặc phòng thủ. Khoang thuyền nhỏ hẹp, chỉ khoảng 80–90 cm, không phù hợp để chở hàng hóa. Ngược lại, nó cho thấy mục đích chống chìm, chống đạn, tăng sức sống còn khi giao chiến. Giữa các mí ván được xảm kín, kỹ lưỡng, chống thấm nước hoàn hảo.

Giả thuyết được đưa ra từ những dữ liệu này, thì đây có thể là tàu cướp biển hoặc tàu chiến cổ. Cả hai đều có cơ sở, bởi độ chắc chắn, dày dặn của thân gỗ vượt xa tàu buôn thông thường.

Đáng chú ý, cấu trúc thuyền và kỹ thuật ghép gỗ giống mô hình thuyền Nam Trung Hoa, vùng Quảng Đông, chứ không mang dáng dấp ghe Việt. Nhiều đoạn thân sử dụng gỗ thông - loại gỗ mà người Việt ít dùng để đóng thuyền.

Tàu cổ này đã từng được phát lộ

Trước đó, vào cuối năm 2023, xác con này đã từng được phát lộ tự nhiên - do sạt lở. Sóng biển và thủy triều đã dần bào mòn lớp cát, để lộ phần khung, giang, then tàu dài khoảng 16 mét. Các chuyên gia của Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An và Bảo tàng tỉnh Quảng Nam (cũ) đã có mặt, khảo sát, đo đạc, bảo vệ hiện trường.

Trong một báo cáo khoa học của Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An và trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM đã đưa ra kết quả nghiên cứu ban đầu: Con tàu được chế tác công phu, các thanh giang và then gỗ lớn, gắn kết bằng đinh sắt, lỗ xuyên thân tròn, cấu trúc vững chãi, chất lượng gỗ tốt, bảo tồn khá nguyên vẹn. Khu vực này cũng từng phát hiện nhiều mảnh sứ hoa lam Trung Quốc niên đại thế kỷ XVII - XVIII. Kết luận, khả năng đây là tàu ngoại quốc bị đắm trong hành trình qua vùng biển Cửa Đại.

Người dân địa phương cho biết, trước đây nơi này là đất vườn, nhưng biển xói lở hàng trăm mét đã nuốt dần vào đất liền. Mỗi đợt bão, sóng lại khoét sâu, cuốn trôi cát, làm lộ ra những cấu trúc gỗ nằm im trong lòng đất. Có người tin rằng cả vùng bãi ngang này còn nhiều xác tàu cổ chưa được phát hiện.

Hiện con tàu vẫn nằm nguyên vị trí. Địa phương vẫn chưa có động thái trục vớt, đưa xác tàu lên bờ - trong khi diễn biến vùng sạt lở ven biển vẫn phức tạp. Xác con tàu có thể tái vùi lấp như từng xảy ra cuối năm 2023.

Dù là tàu chiến, tàu cướp biển, hay tàu buôn thì đây vẫn là minh chứng sống động cho một cảng thị mở Hội An từng hình thành, phồn thịnh từ thế kỷ thứ XV - XVII. Phát hiện này vẫn là một món quà mà quá khứ gửi tặng Hội An - đô thị di sản luôn biết gìn giữ ký ức của cảng thị cổ, của biển cả.