Sinh viên phụ thuộc AI trong học tập, chuyên gia gợi ý cách rèn luyện tư duy chủ động

AI trở thành phần không thể thiếu trong học tập

Trong bối cảnh các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phổ biến, nhiều sinh viên thừa nhận việc phụ thuộc vào công nghệ này đang dần trở nên quen thuộc trong đời sống học tập hằng ngày.

Là sinh viên năm 4 ngành Công nghệ thông tin tại một trường đại học ở Hà Nội, Đào Minh Quân (xã Đông Anh, Hà Nội) cho biết, AI gần như đã trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình học tập của mình.

Quân chia sẻ rằng các chatbot và công cụ AI giúp tiết kiệm đáng kể thời gian trong việc viết code, tìm tài liệu hay tổng hợp thông tin.

"Bản thân em cũng khá phụ thuộc vào AI, bởi ngành em học có khá nhiều tài liệu và lượng thông tin cần xử lý rất lớn. Nhờ AI mà em tiếp cận nội dung nhanh hơn, nhất là khi cần tham khảo nhiều nguồn khác nhau" - Quân nói.

Tương tự, Ngô Thành Đạt - du học sinh ngành Khoa học máy tính tại một trường đại học ở Hàn Quốc - cũng thừa nhận bản thân thường xuyên dùng AI để hỗ trợ giải bài tập về nhà, tóm tắt bài giảng dài và thậm chí hỗ trợ viết báo cáo.

"Bài giảng ở trường đôi khi khó theo kịp. Dùng AI để tóm tắt bài giảng hay đặc biệt là sử dụng các phần mềm AI tạo sinh để viết báo cáo, giúp em tiết kiệm rất nhiều thời gian và còn tạo ra những nội dung mới mà trước đây mình khó có thể tự nghĩ ra" - Đạt cho hay.

AI hỗ trợ học tập nhưng sinh viên cần rèn tư duy chủ động

Những trải nghiệm của Quân và Đạt cho thấy AI đang trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực trong học tập, nhưng đồng thời cũng đặt ra những lo ngại về việc sinh viên có thể phụ thuộc quá mức vào công nghệ.

Trao đổi với PV Lao Động, TS. Lương Đông Sơn - giảng viên Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) - nhận định, việc sinh viên có xu hướng dựa dẫm vào AI để hoàn thành bài tập hay viết báo cáo đang bộc lộ những ảnh hưởng tiêu cực rất rõ rệt.

Trước hết, AI có thể làm hỏng quá trình học tập của sinh viên. Theo thầy Sơn, khi giảng viên giao bài tập, mục tiêu không chỉ là sản phẩm mà là quá trình sinh viên tự tìm kiếm, sàng lọc, đối chiếu thông tin và xây dựng lập luận riêng. Nếu bỏ qua bước "vật lộn" này, sinh viên chỉ nhận kết quả do máy tạo ra mà không nắm vững kiến thức. Họ có thể có bài viết trôi chảy nhưng không hiểu bản chất, dẫn đến học đối phó thay vì học thực sự.

"Rõ ràng, chúng ta không thể cấm sinh viên dùng công nghệ đã phổ biến. Vấn đề là định hướng để các em từ dựa dẫm thụ động sang làm chủ công cụ thông minh. Đặc biệt với AI tạo sinh văn bản, cần nhận thức rằng đây chỉ là trợ lý, không thay thế tư duy con người" - TS. Sơn nói.

Theo thầy Sơn, giải pháp phải bắt đầu từ người học. Sinh viên cần hiểu giá trị nằm ở khả năng tư duy để chỉ đạo máy tạo nội dung hữu ích, không chỉ tạo văn bản nhanh. Thay vì câu lệnh chung chung, các em phải trình bày yêu cầu rõ ràng, đồng thời rèn luyện tư duy logic và kỹ năng tự học, qua đó xác định chính xác mình muốn gì trước khi nhờ máy thực hiện.

"Điều quan trọng nhất là sinh viên cần biến AI tạo sinh văn bản thành người bạn để rèn luyện tư duy. Thay vì hỏi một câu rồi sao chép câu trả lời, các em hãy tự lập luận trước, sau đó yêu cầu máy đóng vai người phản đối để tìm ra điểm yếu trong lập luận. Quá trình chất vấn, đối thoại liên tục với AI sẽ giúp mài sắc khả năng phản biện và tư duy logic" - TS. Lương Đông Sơn cho biết.

Tuy nhiên, TS. Sơn cho rằng, nỗ lực này không thể chỉ đến từ sinh viên. "Giảng viên và nhà trường cũng cần thay đổi, ra đề bài khó làm bằng AI hơn, đòi hỏi trải nghiệm cá nhân, quan sát thực tế hoặc phân tích tình huống mà AI không có dữ liệu" - thầy nhấn mạnh.

Thầy Sơn cho biết, cách đánh giá của giảng viên cũng cần thay đổi. "Thay vì chỉ nhìn vào sản phẩm cuối cùng, giảng viên nên yêu cầu sinh viên nộp kèm cả quá trình làm việc, bản nháp hay ghi chép lại cách tư duy, cách sử dụng AI và lý do lựa chọn thông tin. Khi đó, AI sẽ trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả, giúp sinh viên tiết kiệm thời gian cho những công việc cơ học, để tập trung phát triển tư duy và khả năng sáng tạo" - TS. Lương Đông Sơn nói thêm.