Xoáy cực suy yếu sớm bất thường báo hiệu không khí lạnh, rét đậm tăng tốc

Xoáy cực (polar vortex) - vốn là một vùng khí xoáy mạnh kèm áp thấp khổng lồ, quay liên tục trên tầng bình lưu gần Bắc Cực trong mùa lạnh.

Tồn tại ở độ cao 11-50 km, nó hoạt động như “tường thành” giữ không khí lạnh ở lại phía bắc, không để tràn xuống sâu các khu vực dân cư đông đúc tại Bắc Mỹ và châu Âu.

Khi xoáy cực khỏe, tròn và nằm đúng vị trí, khả năng băng giá lan rộng thường thấp hơn nhiều.

Nhưng khi nó suy yếu, méo dạng hoặc bị kéo lệch khỏi Bắc Cực, kịch bản thường đảo ngược. Không khí lạnh có cơ hội “vượt rào” xuống phía nam, gây ra những đợt rét đậm kéo dài.

Hiện tượng làm biến dạng xoáy cực thường gắn với hiện tượng ấm lên đột ngột tầng bình lưu (SSW) - khi nhiệt độ có thể tăng vài chục độ chỉ trong vài ngày.

Điểm bất thường nằm ở chỗ: Một đợt SSW mạnh được dự báo hình thành ngay cuối tháng 11. Trong dữ liệu từ cuối thập niên 1950, chỉ hai lần hiện tượng này xảy ra sớm như vậy là năm 1958 và 1968.

Nếu dự báo thành hiện thực, đây sẽ là một trong những lần xoáy cực suy yếu sớm nhất trong vòng 27 năm, điều giới khoa học đánh giá là đặc biệt hiếm.

Nhà khoa học Judah Cohen (Viện Công nghệ MIT) nhận định xoáy cực suy yếu lần này có thể kéo dài, khiến mô hình khí tượng gặp khó trong việc dự báo mức độ ảnh hưởng. SSW nếu đủ mạnh có thể làm tăng nguy cơ thời tiết mùa đông khắc nghiệt hơn, nhưng tác động không diễn ra ngay lập tức.

Theo Giáo sư Jason Furtado (Đại học Oklahoma), Mỹ thường có độ trễ 2-4 tuần giữa thời điểm xoáy cực yếu đi và lúc các đợt lạnh mạnh thực sự tràn xuống.

Điều này đồng nghĩa tháng 12 có thể trở thành giai đoạn không khí lạnh tăng tốc, đặc biệt tại trung tâm và phía đông nước Mỹ.

Bên cạnh đó, La Nina - hiện tượng nước biển lạnh đi trên Thái Bình Dương - cũng bổ sung thêm tín hiệu cho một mùa đông lạnh hơn mức trung bình tại các bang phía bắc.

Trong khi đó ở Việt Nam, từ đêm 18.11, không khí lạnh đã ảnh hưởng đến hầu hết khu vực Bắc Trung Bộ và một số nơi ở Trung Trung Bộ. Ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đã có mưa, mưa rào.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia Việt Nam, ngày 19.11, không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng đến các nơi khác ở khu vực Trung Trung Bộ, sau đó ảnh hưởng đến Nam Trung Bộ.

Trên đất liền, gió đông Bắc mạnh cấp 3-4, vùng ven biển mạnh cấp 4-5, có nơi cấp 6, giật cấp 7.

Do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường nên ở khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An có mưa, mưa rào và có nơi có dông.

Ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trời rét; vùng núi và trung du Bắc Bộ trời rét đậm, vùng núi cao có nơi rét hại, vùng đồng bằng Bắc Bộ có nơi rét đậm. Từ ngày 19.11 ở tỉnh Quảng Trị và Thành phố Huế đêm và sáng trời rét.

Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh:

Đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ: 12-15 độ C.

Vùng núi và trung du Bắc Bộ: 9-12 độ C.

Vùng núi cao: Có nơi dưới 5 độ C.

Quảng Trị và Thành phố Huế: 17-19 độ C.

Khu vực Hà Nội: Có mưa, mưa rào. Trời rét, có nơi rét đậm. Nhiệt độ thấp nhất phổ biến 12-14 độ C.