Nguy cơ động đất kinh hoàng từ đới đứt gãy ngủ yên 12.000 năm

Đới đứt gãy Tintina Fault dài hơn 1.000km trải từ British Columbia (Canada) tới trung tâm Alaska (Mỹ) vừa được các nhà địa chất cảnh báo có thể trở thành mối đe dọa động đất nghiêm trọng.

Tintina Fault, vốn được xem là “ngủ yên” hơn 12.000 năm, nay đang bộc lộ những dấu hiệu tích tụ áp lực, có khả năng gây ra trận động đất mạnh từ 7,5 độ richter trở lên.

Nghiên cứu công bố trên tạp chí nghiên cứu địa vật lý Geophysical Research Letters cho thấy dữ liệu địa vật lý mới làm thay đổi hoàn toàn cách đánh giá nguy cơ địa chấn tại Yukon và vùng lân cận.

Các nhà khoa học từ Đại học Victoria, Đại học Alberta và Cục Khảo sát Địa chất Canada nhấn mạnh cần cập nhật các mô hình rủi ro động đất, đặc biệt với những đứt gãy lâu ngày không có rung chấn.

Đới đứt gãy Tintina chạy qua những khu vực khai thác mỏ chiến lược, đường giao thông quan trọng và vùng sinh thái nhạy cảm. Một trận động đất ở đây không chỉ tác động khu vực gần mà còn có thể lan tỏa rộng, ảnh hưởng hạ tầng, sinh kế và môi trường.

Trước đây, đứt gãy này bị coi là “im lặng” vì thiếu dấu hiệu rung chấn lịch sử và biến dạng bề mặt rõ rệt. Tuy nhiên, các phép đo LiDAR và dữ liệu địa hình mới phát hiện nhiều vết nứt địa hình do dịch chuyển mặt đất, chứng minh các trận động đất từng xảy ra trong giai đoạn cuối Kỷ Đệ tứ, cách nay khoảng 120.000 - 10.000 năm.

Các nghiên cứu còn chỉ ra sự dịch chuyển của các bậc thềm sông và trầm tích băng hà với biên độ từ vài chục đến hàng trăm mét, xác nhận hoạt động địa chất kéo dài hàng triệu năm.

Dữ liệu đo địa chất cho thấy Tintina đang tích tụ áp lực địa chấn từ 0,2-0,8 mm/năm, tạo ra nguy cơ một cú “trượt” mạnh lên tới 6m. Đây là đặc trưng của những đứt gãy lớn, nơi năng lượng tích tụ dần trước khi giải phóng trong một trận động đất dữ dội.

Các chuyên gia cảnh báo vùng này có thể chịu ảnh hưởng tương tự trận động đất ở Myanmar tháng 3.2025, khiến hơn 5.352 người tại Myanmar và 103 người tại Thái Lan thiệt mạng.

Ngoài lực địa chất, quá trình phục hồi sau băng hà cũng làm gia tăng áp lực trên đứt gãy, khiến thời điểm xảy ra động đất khó dự đoán.

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng nhiều đứt gãy lớn vẫn âm thầm tồn tại, chưa được nhận diện trong các mô hình rủi ro trước đây, đặt ra yêu cầu cấp bách: Cập nhật liên tục khung nguy cơ động đất, đặc biệt ở các vùng tưởng chừng yên ắng.