Voi, cá heo xuất hiện theo đàn và bài toán hài hòa với thiên nhiên

Đã từng xảy ra việc voi rừng xông vào khu dân cư, phá hại mùa màng, thậm chí từng quật chết người ở Quảng Nam. Nay, voi đàn xuất hiện tại Đồng Nai đã khiến nhiều người lo lắng.

Lo ngại là đúng. Nhất là khi đàn voi lại dắt díu nhau ra bìa rừng, "thăm" nương rẫy của dân. Hoa màu tan hoang, tài sản hư hỏng, thậm chí đe dọa xung đột với người. Một chú voi con xấu số rơi xuống giếng thiệt mạng...

Để bảo tồn và phát triển quần thể voi rừng, Đồng Nai đã xây dựng khoảng 75km hàng rào điện. Ban đầu có vẻ xuôi, xung đột giảm. Nhưng voi thừa thông minh. Hơn 100 lần chúng húc đổ cột, quật cây làm cầu để vượt rào.

Trước đây, khi voi về tấn công dân, phá hại hoa màu, người dân huyện Tiên Phước, Nông Sơn (Quảng Nam) cũng chỉ biết đốt lửa, khua chiêng, gõ trống xua đuổi. Chính quyền cũng tính đến phương án bắn hạ nếu không cản được việc voi liên tục chà chết người... Nhưng rồi Quảng Nam đã chọn một cách tiếp cận khác, toàn diện và bền vững hơn. Đó là lập khu bảo tồn loài và sinh cảnh voi.

Không chỉ là "nhốt" voi lại, mà là tạo dựng một "ngôi nhà" đúng nghĩa. Gần 19.000ha, trong đó 13.000ha bảo vệ nghiêm ngặt. Hơn 400 con trâu của dân ở Nông Sơn cũng được di dời khỏi khu bảo tồn để tránh giành thức ăn với voi. Hàng trăm héc ta rừng, vốn là sinh cảnh của voi bị xâm hại, được từng bước khôi phục. Đội bảo vệ rừng tuần tra liên tục, gỡ bỏ hàng ngàn dây bẫy, bẫy kẹp, phá lán trại trái phép, trồng cây bản địa - thức ăn ưa thích của voi... Nhờ thế, đàn voi giờ đây ít khi ra phá phách nữa.

Quảng Nam là 1 trong những địa phương có thành tựu quản lý, bảo vệ rừng tốt nhất cả nước. Địa phương đang thí điểm bán tín chỉ carbon. Không chỉ bảo vệ voi, mà tỉnh cũng ban hành chỉ thị tăng cường quản lý, bảo vệ động vật hoang dã, từ rừng sâu đến chợ búa, nhà hàng. Đó là sự ứng xử "tử tế" với thiên nhiên bằng hành động cụ thể, bằng cả một hệ thống chính sách.

Việc từng đàn cá heo, liên tục quay trở lại vùng biển Bình Định, Nha Trang mấy ngày qua, như một lời chứng thực cho những nỗ lực trong việc giữ gìn môi trường biển.

Vì vậy, cả đàn vài chục con voi xuất hiện ở Đồng Nai, sát khu dân cư, vừa là thực trạng đáng lo cho sự an nguy của dân, nhưng cũng cho thấy dấu hiệu phục sinh tốt của những cánh rừng tự nhiên ở đây.

Vấn đề là làm sao tìm giải pháp hợp lý, bền vững, thay vì chỉ đối phó tình thế như dựng hàng rào điện. Nếu sinh kế của người dân vùng đệm không được quan tâm. Rừng bị xâm hại, sinh cảnh của voi và các loài động vật hoang dã bị thu hẹp dần thì xung đột sẽ vẫn còn tiếp diễn.

Tránh xung đột với voi là phải tính bảo vệ cả một hệ sinh thái, mà con người là một phần không thể tách rời. Khi thiên nhiên được ứng xử tử tế thì con người cũng sẽ nhận lại những món quà vô giá - một môi trường sống trong lành, một sự phát triển bền vững. Những đàn voi thảnh thơi trong rừng già Quảng Nam hay những đàn cá heo nô đùa trên biển Bình Định, Nha Trang chính là minh chứng sống động cho điều đó.