Mất thị trường châu Âu, tứ bề trừng phạt, Gazprom Nga vẫn lãi khủng

Bất chấp bị trừng phạt bủa vây, mất phần lớn thị trường châu Âu và hàng loạt rắc rối phải gánh chịu, Gazprom vẫn công bố lãi ròng lên tới 15 tỉ USD năm 2024, theo báo cáo tài chính chuẩn IFRS. Đây là cú lội ngược dòng đáng chú ý, bởi năm 2023 Gazprom còn lỗ 8 tỉ USD.

Sự phục hồi này không đến từ việc kinh doanh khí đốt hiệu quả hơn, mà phần lớn đến từ các thương vụ mua bán tài sản, cộng với việc điều chỉnh kế toán.

Năm 2023, Gazprom chịu thiệt hại lớn vì hai yếu tố: Chính phủ Nga tăng mạnh thuế khai thác tài nguyên để tài trợ xung đột (tương đương 17 tỉ USD), và xóa nợ khỏi sổ sách (write-off) 15 tỉ USD giá trị tài sản tại châu Âu.

Sang năm 2024, Gazprom đảo chiều tình hình bằng 3 trụ cột chính.

Thứ nhất, tăng sản lượng khí đốt. Gazprom nâng sản lượng từ 359 lên 416 tỉ m3 khí đốt. Trong đó, xuất khẩu thêm 4 tỉ m3 sang châu Âu, 8,5 tỉ m3 sang Trung Quốc và 15 tỉ m3 cho thị trường nội địa. Riêng Trung Quốc mang lại doanh thu 3,6 tỉ USD, thị trường nội địa thêm 925 triệu USD, và châu Âu khoảng 1,4 tỉ USD.

Thứ hai, “mua rẻ bán đắt” tài sản của Shell. Tháng 3.2024, Gazprom mua lại 27,5% cổ phần của Shell tại dự án khí hóa lỏng LNG Sakhalin-2 với giá chỉ 1,1 tỉ USD nhưng ghi nhận lãi kế toán lên tới 2,4 tỉ USD.

Tổng lợi nhuận từ việc hợp nhất toàn bộ kết quả kinh doanh Sakhalin Energy trong năm 2024 lên tới 5,8 tỉ USD.

Thứ ba, giá dầu tăng và đóng góp từ Gazprom Neft. Doanh thu từ dầu mỏ, khí ngưng tụ và sản phẩm dầu tăng vọt thêm 12,5 tỉ USD nhờ giá dầu Urals tăng trung bình 6 USD/thùng. Trong đó, công ty con Gazprom Neft - chiếm 95% sở hữu - đóng góp tới 6,2 tỉ USD lợi nhuận cho tập đoàn mẹ.

Bên cạnh đó, chi phí vận hành và xóa nợ giảm mạnh cũng giúp cải thiện kết quả. Năm 2024, khoản write-off chỉ còn 3,5 tỉ USD, giảm gần 11 tỉ USD so với năm trước.

Tuy vậy, báo cáo tài chính vẫn để lại nhiều dấu hỏi. Tổng chi đầu tư của Gazprom năm 2024 lên tới 39 tỉ USD - cao hơn cả các tập đoàn năng lượng lớn như Exxon Mobil hay Shell - trong khi chưa rõ các dự án nào tiêu tốn số tiền khổng lồ đó.

Các dự án đang triển khai như nhà máy LNG ở Ust-Luga, nhà máy hóa dầu và đường ống dẫn khí Belogorsk - Khabarovsk có thể ngốn tới 6-7 tỉ USD/năm, nhưng vẫn chưa giải thích được toàn bộ.

Điểm đáng lưu ý là phần lớn lợi nhuận đến từ mảng dầu mỏ chứ không phải khí đốt - ngành lõi của Gazprom. Nếu tách riêng, lợi nhuận ròng từ hoạt động khí đốt chỉ khoảng 9 tỉ USD. Dòng tiền thực tế từ hoạt động kinh doanh cũng đang giảm, trong khi nợ ròng tăng lên 77 tỉ USD, tuy vẫn trong ngưỡng an toàn.

Gazprom có vẻ đang dựa vào dầu để "nuôi" khí và bù đắp đầu tư. Nhưng nếu giá dầu giảm hoặc chi phí vay tăng, mô hình này sẽ gặp rủi ro lớn. Và cho đến nay, câu hỏi “39 tỉ USD vốn đầu tư của Gazprom đang chảy về đâu?” vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng.