Lý do Hà Nội hạn chế xe máy cũ nát

Xe cũ nát tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí tại Hà Nội ngày càng nghiêm trọng, xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là xe cũ nát, đang bị xem là một trong những "thủ phạm âm thầm" góp phần làm gia tăng bụi mịn và khí độc hại trong đô thị. Trước thực trạng đó, Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa chủ trương chuyển đổi xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang nhiên liệu xanh tại khu vực trung tâm từ tháng 7.2026, theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, để chủ trương đi vào thực tiễn, cần tạo điều kiện để người dân chuyển đổi phương tiện một cách công bằng, hiệu quả và có hỗ trợ phù hợp, nhất là với nhóm lao động thu nhập thấp đang phụ thuộc vào xe cũ để mưu sinh.

Theo thống kê của Sở Xây dựng, hiện TP Hà Nội có trên 9,2 triệu phương tiện đang hoạt động, chưa bao gồm xe của các cơ quan trung ương. Trong 6 tháng đầu năm 2025, có 29.831 ôtô và 62.482 môtô, xe máy đăng ký mới, nâng tổng số phương tiện đang quản lý lên 8.185.024 phương tiện, trong đó 1.189.549 xe ôtô và 6.995.475 xe môtô, xe máy. Bên cạnh đó, còn khoảng 1,2 triệu ôtô, xe máy cá nhân từ các tỉnh, thành phố khác lưu thông trên địa bàn.

Đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, hoạt động giao thông là một trong 5 nguồn chính gây ô nhiễm không khí. Các chỉ số ô nhiễm phổ biến gồm bụi mịn PM2.5, PM10, khí NO₂, SO₂, CO và ozone mặt đất (O₃).

Theo đánh giá của Bán ATGT TP Hà Nội, trong số hơn 6,9 triệu xe máy đang lưu hành, xe cũ nát (có tuổi thọ trên 10 năm sử dụng) chiếm tỉ lệ không nhỏ. Những phương tiện này phát thải CO, NOx và PM2.5 cao gấp 2-4 lần xe mới, góp phần vào hơn 40% ô nhiễm không khí đô thị. Các chất ô nhiễm này gây hại nghiêm trọng đến hệ hô hấp, tim mạch và làm gia tăng gánh nặng y tế lên tới hàng tỉ đồng mỗi năm, theo các nghiên cứu dịch tễ học.

Tuy nhiên, xe máy cũ vẫn là lựa chọn kinh tế của nhiều lao động tự do. Vì vậy, nếu chuyển đổi đột ngột có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và sinh kế của một bộ phận người dân. Xe máy cũ nát là mối đe dọa âm thầm, song chính sách kiểm soát cần đặt trên nguyên tắc hài hòa lợi ích, tạo đồng thuận xã hội. Chỉ khi đó, TP Hà Nội mới có thể hướng tới mục tiêu trở thành đô thị xanh, bền vững, mang lại lợi ích lâu dài.

Theo các chuyên gia, nếu phương tiện chỉ phục vụ nhu cầu đi lại, xe cũ nát nên được thay thế bằng phương tiện an toàn hơn, có tiêu chuẩn khí thải thấp hơn. Nếu là phương tiện chở hàng, cần sử dụng xe chuyên dụng phù hợp khi đi vào khu vực phố cổ. Cần có giải pháp hỗ trợ tài chính như tín dụng ưu đãi, mua trả góp hoặc giảm giá phương tiện thân thiện với môi trường.

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí đô thị ngày càng nghiêm trọng, Hà Nội đang triển khai Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc chuyển đổi xe sử dụng dùng nhiên liệu hóa thạch sang nhiên liệu xanh tại khu vực Vành đai 1 từ tháng 7.2026, nhằm giảm phát thải khí độc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Ông Hoàng Anh Khánh (trú tại Đội Cấn, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi đánh giá cao quyết định này, nhưng cần có lộ trình khoa học để đảm bảo quyền lợi của người dân, nhất là những người thu nhập thấp đang phụ thuộc vào xe máy cũ. Xe máy cũ là mối đe dọa âm thầm, nhưng chính sách cần kết hợp kiểm định bắt buộc, hỗ trợ đổi xe (40-60% giá trị), đồng thời nâng cao chất lượng giao thông công cộng để đảm bảo sinh kế. Chỉ khi đó mới có thể tạo sự đồng thuận xã hội, hướng tới đô thị bền vững”.

Sẽ hỗ trợ người dân trong khu vực Vành đai 1 chuyển đổi phương tiện

Ngày 15.7, ông Dương Đức Tuấn - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội cho biết, thành phố sẽ có các giải pháp cụ thể và chính sách ưu đãi để người dân chuyển đổi phương tiện, bao gồm cả hỗ trợ một phần chi phí mua phương tiện mới nhằm giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Cùng quan điểm, ông Hoàng Văn Thức – Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, để đạt mục tiêu từ ngày 1.7.2027, cần triển khai kiểm chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy. TP Hà Nội cần đầu tư vào hạ tầng như điểm kiểm chuẩn khí thải và các chính sách hỗ trợ khác. Quá trình chuyển đổi xanh cần có nguồn lực ngân sách từ trung ương đến địa phương, nhằm thay đổi nhận thức của người dân về lợi ích của phương tiện sạch.

Trao đổi với phóng viên Báo Lao Động, TS Nguyễn Thiết Lập – giảng viên Bộ môn Cơ khí ôtô, Đại học GTVT cho rằng, trước khi ban hành quy chuẩn khí thải với xe máy, cơ quan quản lý đã nghiên cứu kỹ. Xe máy cũ hiện được chia thành hai loại: loại cũ vẫn hoạt động tốt và loại đã cũ nát. Xe cũ nát không bảo đảm chất lượng kỹ thuật (phanh, lốp, xích...), phát thải vượt chuẩn. Những phương tiện này cần được kiểm soát chặt chẽ, hạn chế lưu thông trong khu vực nội đô đông phương tiện, và chỉ nên cho phép sử dụng ở vùng ngoại thành thoáng đãng, nhiều cây xanh.

Chính phủ đã yêu cầu kiểm định khí thải tại các trung tâm kiểm định và các xưởng sửa chữa đủ điều kiện trang thiết bị.

Cũng theo ông Lập, đa số chủ phương tiện cũ nát là của người có thu nhập dưới trung bình, sử dụng xe để mưu sinh. Do đó, cần có giải pháp hỗ trợ nhóm yếu thế trong quá trình chuyển đổi. Nếu không, họ không chỉ mất kế sinh nhai mà chi phí vận chuyển hàng hóa cũng sẽ đội lên, ảnh hưởng lan rộng đến đời sống của nhiều người dân khác.

Vì vậy, các cơ quan chức năng cần tính toán kỹ lưỡng để hỗ trợ chuyển đổi phương tiện an toàn, thân thiện môi trường. Khi đó, người dân lao động sẽ ủng hộ chủ trương, góp phần giảm ô nhiễm không khí và xây dựng một đô thị xanh, bền vững hơn.