Kế hoạch của EU sử dụng tài sản Nga đổ bể phút chót

Hy vọng về việc thống nhất một phương thức mới để tài trợ cho nỗ lực quân sự của Ukraina đã tan thành mây khói sau sự phản đối của Bỉ, nơi lưu giữ phần lớn tiền của Ngân hàng Trung ương Nga bị phong tỏa tại Liên minh châu Âu (EU).

Tại hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels ngày 23.10, bất chấp lời kêu gọi khẩn thiết từ Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, các lãnh đạo EU chỉ dừng lại ở việc yêu cầu Ủy ban châu Âu “trình các phương án hỗ trợ tài chính cho Ukraina” - mà không nhắc trực tiếp đến việc sử dụng tài sản Nga.

Kế hoạch ban đầu của EU là sử dụng phần lợi nhuận phát sinh từ 183 tỉ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa tại tổ chức tài chính Euroclear, đặt trụ sở tại Bỉ - tương đương 86% tổng tài sản Nga trong EU - để tài trợ cho Ukraina. Tuy nhiên, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever phản đối, lo ngại rằng “nếu Nga đòi lại tiền, ai sẽ chịu trách nhiệm?”.

“Chúng ta không thể mạo hiểm tài chính quốc gia chỉ vì một quyết định chưa có bảo đảm chung của toàn EU” - ông De Wever tuyên bố trước hội nghị, nhấn mạnh rằng Bỉ cần “cam kết chia sẻ rủi ro” từ các nước khác trước khi gật đầu.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa sau cuộc họp cho biết, EU vẫn cam kết hỗ trợ tài chính và quốc phòng cho Ukraina trong 2 năm tới, song còn nhiều điểm kỹ thuật cần làm rõ.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói thêm: “Chúng ta đã thống nhất về khoản vay bồi thường cho Ukraina, nhưng vẫn phải làm rõ làm thế nào để thực hiện hợp pháp”.

Kế hoạch do Ủy ban châu Âu đề xuất là sử dụng phần lợi nhuận phát sinh từ khối tài sản Nga bị phong tỏa để làm cơ sở cho khoản vay 140 tỉ euro hỗ trợ Ukraina.

Theo đó, Ukraina sẽ được nhận khoản vay ngay, nhưng chỉ phải hoàn trả khi Nga nộp tiền bồi thường thiệt hại - tức là khi Mátxcơva chính thức chấp nhận chi trả các khoản đền bù cho những tổn thất do xung đột gây ra.

EU cho rằng đây là cách buộc Nga trả giá cho cuộc xung đột mà không cần tịch thu trực tiếp tài sản, giúp tránh vi phạm luật quốc tế về quyền sở hữu.

Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo đây là “con dao hai lưỡi”. Nếu xảy ra sai sót, hệ thống tài chính châu Âu có thể đánh mất niềm tin từ các quốc gia khác, những nước đang gửi dự trữ ngoại tệ tại các tổ chức châu Âu.

Phát biểu trước hội nghị, Tổng thống Zelensky kêu gọi các lãnh đạo EU sớm ra quyết định lớn lao này. “Bất kỳ sự trì hoãn nào cũng đồng nghĩa hạn chế khả năng phòng thủ của chúng tôi và kìm hãm chính tiến trình của châu Âu. Giờ là lúc hành động với tài sản Nga” - ông Zelensky nói.

Trong khi đó, Thủ tướng Hungary Viktor Orban tiết lộ rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gửi thư cho ông cảnh báo các biện pháp trả đũa nếu phương Tây tịch thu tài sản của Nga. Ông Orban khẳng định Hungary “có lợi ích kinh tế rõ ràng trong việc không ủng hộ hành động này”, bởi nhiều doanh nghiệp Hungary đang đầu tư tại Nga.

Theo ông Orban, nếu EU thật sự tịch thu tài sản Nga, “sẽ không còn ai trên thế giới tin tưởng gửi dự trữ vào các ngân hàng châu Âu nữa”.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova hôm 23.10 tuyên bố, “bất kỳ sáng kiến nào của EU nhằm tịch thu tài sản Nga sẽ kéo theo phản ứng đau đớn và tương xứng”.