Bài học trong vận hành an toàn đường sắt đô thị của Nhật Bản

Tại Hội thảo “An toàn trong vận hành đường sắt đô thị” do Trường Cao đẳng Đường sắt tổ chức ngày 17.4, ông Shiro Hagimori, Công ty Đường sắt Đông Nhật Bản (JR East) cho biết: Nhật Bản từng xảy ra những vụ tai nạn nghiêm trọng trên đường sắt cao tốc như vụ Mikawashima (1962) và Fukuchiyama (2005).

“Dù số vụ tai nạn lớn đã giảm đáng kể trong những năm gần đây, các sự cố như trật bánh, va chạm hay cháy nổ vẫn xảy ra do lỗi vận hành, thiết bị hoặc tác động thiên tai”, ông Shiro Hagimori chia sẻ.

Ông Shiro Hagimori cũng cho biết, là doanh nghiệp đường sắt lớn nhất Nhật Bản, mỗi ngày JR East vận hành hơn 12.000 chuyến tàu, phục vụ hơn 16 triệu hành khách.

Từ kinh nghiệm thực tiễn, ông Shiro Hagimori cho rằng, tai nạn đường sắt thường không chỉ do một nguyên nhân, do vậy chỉ thực hiện một biện pháp ứng phó sẽ không hiệu quả và dễ bị tái diễn. Do đó, công ty này luôn tiếp cận theo khung 4M (con người, máy móc, môi trường và quản lý). Cách tiếp cận này cho phép đánh giá và kiểm soát rủi ro theo hướng chủ động và toàn diện, đặc biệt đối với các tai nạn hiếm khi xảy ra nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Tiến sĩ Trương Trọng Vương - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đường sắt cho biết, đường sắt đô thị có những đặc thù riêng và khác biệt với hệ thống đường sắt quốc gia hiện hữu. Đường sắt đô thị luôn hoạt động với tần suất cao, khối lượng vận chuyển lớn; được điện khí hóa và có hạ tầng tách biệt (như cầu cạn, hầm ngầm). Vì vậy, kinh nghiệm xử lý sự cố và phòng ngừa tai nạn, rủi ro trong lĩnh vực đường sắt đô thị tại Việt Nam còn gặp khá nhiều hạn chế.

Tiến sĩ Trương Trọng Vương nhấn mạnh Hội thảo về “An toàn trong vận hành đường sắt đô thị” lần này là cơ hội để các cơ quan chức năng cũng như các nhà chuyên môn tiếp cận trực tiếp kinh nghiệm và mô hình “An toàn trong vận hành đường sắt đô thị” của quốc gia có lịch sử phát triển lâu đời và thành công trong lĩnh vực đường sắt đô thị như Nhật Bản.

Theo thông tin từ Trường Cao đẳng Đường sắt, Hội thảo về “An toàn trong vận hành đường sắt đô thị” lần này là một trong những hoạt động trong khuôn khổ Dự án Hợp tác kỹ thuật “Tăng cường năng lực đào tạo đường sắt đô thị cho Trường Cao đẳng Đường sắt” do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) phối hợp với Bộ Giao thông - Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) triển khai từ tháng 01 năm 2022 đến tháng 1 năm 2026.

Dự án xuất phát từ nhu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực chất lượng cao cho các tuyến đường sắt đô thị hiện đang được triển khai tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Thực tế hiện nay, Việt Nam vẫn đang thiếu hụt chương trình đào tạo bài bản và đội ngũ giảng viên có chuyên môn sâu trong các lĩnh vực như kỹ thuật vận hành và bảo trì đường sắt đô thị. Dự án đặt mục tiêu xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, cập nhật giáo trình phù hợp với công nghệ tiên tiến, đồng thời nâng cao năng lực giảng viên thông qua các khóa tập huấn trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, một trong những nội dung trọng tâm của Dự án là truyền đạt kinh nghiệm quốc tế về bảo đảm an toàn vận hành tàu đô thị.

Từ khi khởi động đến nay, các chuyên gia của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã tổ chức nhiều lớp đào tạo chuyển giao kiến thức và kỹ thuật cho hơn 50 cán bộ, giảng viên trường Cao đẳng Đường sắt, bao gồm các chuyên ngành như an toàn, đầu máy toa xe, công trình kiến trúc, quản lý nhà ga, lái tàu… Ngoài ra, đã có hơn 30 cán bộ, giảng viên Việt Nam được cử sang Nhật Bản tham gia các khóa đào tạo, tham quan và trao đổi thực tế tại các nhà ga, trung tâm điều độ, cơ sở bảo trì và trung tâm đào tạo của các doanh nghiệp vận hành đường sắt như Tokyo Metro và JR East.