Ưu đãi thuế thu nhập cá nhân: Tạo đột phá nguồn nhân lực công nghệ cao

Khó khăn khi xác định đối tượng miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân

Tại dự thảo Nghị quyết thành lập và hoạt động của trung tâm tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước khi hợp nhất) đề xuất cán bộ quản lý, nhà khoa học, chuyên gia có trình độ chuyên môn cao tại khu vực này được miễn thuế TNCN.

Nhóm đối tượng khác cũng có TNCN phát sinh tại các cơ quan quản lý hoặc thành viên trung tâm tài chính cũng được miễn thuế đến hết năm 2035. Trong các năm tiếp theo, bộ đề xuất giảm thuế TNCN 50%. Cơ quan này cho rằng, việc miễn thuế TNCN là cần thiết để thu hút lực lượng các nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao vào Việt Nam, khi đất nước cần thu hút các nhân tài vào lĩnh vực tài chính về xây dựng và vận hành trung tâm tài chính.

Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, Luật Thuế TNCN hiện hành không quy định ưu đãi thuế áp dụng cho các đối tượng cụ thể. Luật chỉ quy định miễn thuế với một số loại thu nhập nhằm mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội. Bộ Tài chính lập luận rằng, "không phải tất cả người lao động làm việc tại trung tâm tài chính là đối tượng cần thu hút" và "Chính sách ưu đãi (nếu có) cần được áp dụng chọn lọc, có trọng tâm hướng đến thu hút nguồn nhân lực trình độ cao trong một số lĩnh vực của nền kinh tế".

Vấn đề ở đây là chưa làm rõ được các đối tượng cụ thể để xây dựng chính sách. Hiện nay, khái niệm nhân lực công nghệ cao theo khoản 10 Điều 3 Luật Công nghệ cao số 21/2008/QH12 quy định: Nhân lực công nghệ cao là đội ngũ những người có trình độ và kỹ năng đáp ứng được yêu cầu của hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ cao, dịch vụ công nghệ cao, quản lý hoạt động công nghệ cao, vận hành các thiết bị, dây chuyền sản xuất sản phẩm công nghệ cao. Khái niệm này mang tính khái quát, chưa rõ tiêu chí cụ thể nhân lực công nghệ cao. Mặt khác, sau gần 20 năm, công nghệ đã phát triển kéo theo những ngành mới, nguồn nhân lực mới.

Tháo “điểm nghẽn” để thu hút nhân tài

Lý giải về đề xuất ưu đãi thuế TNCN cho nhân lực chất lượng cao tại Dự thảo đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài Chính nêu: “Theo Luật Thuế TNCN hiện hành thì ưu đãi miễn, giảm thuế TNCN không áp dụng đối với cá nhân là nhân lực công nghệ cao, trong khi đây là lực lượng lao động quan trọng cần có cơ chế khuyến khích phát triển phù hợp. Phát triển khoa học công nghệ, nhân lực công nghệ cao là một trong những nhân tố quan trọng để tăng năng suất và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Để phát triển hơn nữa cho lĩnh vực khoa học và công nghệ, cần thiết phải có những chính sách tập trung thu hút các cá nhân có trình độ cao tham gia thực hiện trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin hoặc các lĩnh vực đang ưu tiên phát triển như nông nghiệp, chế biến nông sản. Đây cũng là chính sách được một số quốc gia trên thế giới áp dụng.

Theo đó, cần nghiên cứu, bổ sung các quy định phù hợp tại Luật Thuế TNCN đối với thu nhập của cá nhân là nhân lực công nghệ cao làm việc tại các doanh nghiệp như: Doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, dự án ứng dụng công nghệ cao thuộc danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển, dự án sản xuất sản phẩm công nghệ cao thuộc danh mục sản phẩm công nghệ cao được khuyến khích phát triển”.

Trao đổi với Lao Động, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định: “Vấn đề nhân lực công nghệ cao là một vấn đề có tính cấp bách quốc gia, để Việt Nam nắm bắt được những cơ hội của cuộc CMCN 4.0 và phát triển các công nghệ cao, cần tầm nhìn và hoạch định của Chính phủ”.

Còn ông Đỗ Thanh Bình, Giám đốc hợp tác quốc tế Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam thông tin, trong giai đoạn 2025-2030, Việt Nam cần thêm khoảng 1 triệu nhân lực lĩnh vực công nghệ thông tin để đáp ứng được nhu cầu bùng nổ công nghệ ngày nay; tăng 74% nhu cầu nhân lực về AI, tăng 20.000 chuyên gia/năm liên quan lĩnh vực an ninh mạng và tăng 30%/năm các nhân sự liên quan đến công nghệ Blockchain.

Nếu không có những ưu đãi, trong đó có ưu đãi về thuế, rất khó thu hút nhân sự ở lĩnh vực này. Để tháo gỡ điểm nghẽn về chính sách, Bộ Tài chính đề xuất: “Trường hợp bổ sung quy định giảm thuế TNCN đối với các đối tượng nhân lực công nghệ cao, cũng cần nghiên cứu để có quy định về tiêu chí xác định cá nhân là nhân lực công nghệ cao để làm cơ sở cho việc thực hiện theo hướng giao Thủ tướng Chính phủ quy định cụ thể”.

Mức giảm thuế TNCN đối với nhóm đối tượng này cần được nghiên cứu, đảm bảo hài hòa giữa các mục tiêu về khuyến khích các đối tượng cần ưu tiên thu hút, duy trì hợp lý mức động viên NSNN và không làm sai lệch vai trò của chính sách thuế TNCN.

Đột phá về chính sách, trong đó có chính sách thuế là điều kiện thu hút nhân tài trong lĩnh vực công nghệ cao, tạo ra động lực triển khai các nhiệm vụ trọng điểm quốc gia về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo và đào tạo nguồn nhân lực.