Khai thác khoáng sản trái phép đe dọa nguồn nước Cao Bằng

Liên tiếp xuất hiện các vụ khai thác khoáng sản trái phép

Theo ghi nhận những ngày đầu tháng 6, UBND huyện Hòa An đang phối hợp các cơ quan chức năng để xử lý vụ việc chủ mỏ cát Giang Sơn (Hợp tác xã Giang Sơn) đào, đãi bờ sông Bằng. Vị trí này nằm ngoài phạm vi doanh nghiệp được cấp phép khai thác.

Trước đó, chiều 22.5 đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cùng UBND xã Dân Chủ đã tiến hành kiểm tra hiện trường mỏ cát Giang Sơn.

Tại buổi kiểm tra, cơ quan chức năng ghi nhận chủ mỏ có dấu hiệu khai thác cát vượt ra ngoài khu vực được cấp phép. Các động thái kể trên được thực hiện sau khi Báo Lao Động phản ánh tình trạng mỏ cát Giang Sơn khai thác ngoài phạm vi cấp phép khiến dòng sông Bằng đục ngầu. Người dân xã Dân Chủ bức xúc khi nhiều đoạn sông bị đào bới, xâm lấn nghiêm trọng vào bờ.

Trong hai ngày 15 và 16.5, phóng viên ghi nhận tại xóm Mỏ Sắt và xóm Bản Mạ (xã Dân Chủ), tình trạng khai thác cát diễn ra rầm rộ. Nước sông Bằng đổi sang màu trắng đục do hoạt động đào xúc, dòng chảy bị ảnh hưởng bởi các bờ tạm được đắp lên. Tại hiện trường, hai máy xúc và một thuyền nhỏ hoạt động liên tục.

Đáng chú ý, các máy xúc không chỉ khai thác cát mà còn đào sâu vào sườn đồi sát bờ sông, để lộ lớp đất đá màu xám và đen - loại khoáng sản sau đó được vận chuyển về mỏ chính để nghiền. Chính việc này khiến dòng nước sông chuyển màu gần giống với màu cao lanh.

Trước đó, ngày 17.1, UBND huyện Hòa An phát hiện Công ty Cổ phần Thủy điện Sử Pán 1 khai thác cát, sỏi lòng sông tại xã Lê Chung dù đã hết thời hạn được phép khai thác theo xác nhận của UBND tỉnh Cao Bằng, với thời hạn đến hết ngày 30.9.2024.

Nhiều hệ lụy phát sinh

Đáng nói, sau khi hết hạn khai thác, các doanh nghiệp tại đây đã khai thác thêm hàng nghìn mét khối cát. Theo tìm hiểu của PV, liên quan đến vụ việc này UBND tỉnh Cao Bằng đã ban hành quyết định xử phạt hành chính số 596/QĐ-XPHC (ngày 8.5.2025). Đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp về việc khai thác trái phép này có tên Công ty TNHH dịch vụ thương mại Tuấn Minh Sơn (có địa chỉ tại TP Lạng Sơn). Doanh nghiệp này bị phạt hành chính số tiền 350 triệu đồng do khai thác trái phép 937,63m3 cát tại khu vực dự án thủy điện Pác Khuổi đang xây dựng.

Doanh nghiệp vi phạm cũng bị buộc chi trả gần 8,5 triệu đồng kinh phí đo đạc cho Trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi trường. Theo quyết định 596, Công ty TNHH dịch vụ thương mại Tuấn Minh Sơn không phải khắc phục hậu quả.

Như vậy có thể thấy chỉ trong 5 tháng đầu năm, trên địa bàn huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng đã liên tiếp xảy ra các vụ khai thác khoáng sản trái phép. Điều này đã để lại rất nhiều hệ lụy khi các vụ khai thác cát trái phép diễn ra trên khu vực đầu nguồn sông Hiến, sông Bằng.

Những dòng sông này đều chảy qua nhiều khu dân cư sinh sống và cũng là nguồn nước chính để qua nhà máy cấp nước sinh hoạt cho cả TP Cao Bằng. Tại điểm khai thác trong thủy điện Pác Khuổi, về phía hạ nguồn có Trạm bơm cấp 1 của Nhà máy nước Tân An (Công ty TNHH MTV cấp nước Cao Bằng), công suất 10.000m3/ngày đêm, cung cấp 50% nguồn nước sinh hoạt, sản xuất của người dân, doanh nghiệp tại TP Cao Bằng.

Một người dân xã Lê Chung cho hay: "Họ làm ồ ạt từ khoảng đầu năm nay. Như tại xóm Pác Hảo Nà Phìn, họ mua lại mấy khoảnh ruộng của dân ở vị trí sát bờ sông để làm lấy cát. Họ làm đến đâu thì nước sông đục ngầu đến đấy, nước sinh hoạt của người dân bị ảnh hưởng".