Tận thấy những cổ vật quý ở di chỉ hơn 2.000 năm
Hàng trăm hiện vật được khai quật từ di tích khảo cổ Bãi Cọi (Hà Tĩnh) hội tụ những đặc trưng, giao thoa giữa 2 nền văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh...
 |
| Bãi Cọi là cụm di tích bao gồm Bãi Cọi và các địa điểm xung quanh như Bãi Lòi, Bãi Phôi Phối, thuộc xã Xuân Viên, nằm dưới chân núi Hồng Lĩnh, cạnh dòng sông La, ranh giới tự nhiên giữa Nghệ An và Hà Tĩnh. |
Hàng trăm hiện vật được khai quật từ di tích khảo cổ Bãi Cọi (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) hội tụ những đặc trưng, giao thoa giữa 2 nền văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh nổi tiếng trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Được phát hiện lần đầu tiên năm 1974, trải qua hơn 3 thập kỷ bị “lãng quên”, cụm di tích Bãi Cọi đã được “đánh thức” bằng các cuộc khai quật do Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia) phối hợp cùng Sở VH,TT&DL Hà Tĩnh và đặc biệt lần gần đây nhất, do Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Sở VH,TT&DL Hà Tĩnh phối hợp với Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc thực hiện.
Kết quả của 3 lần khai quật này cho thấy, tại đây đã xác định được dấu tích và phạm vi phân bố của khu mộ táng có niên đại cách ngày nay khoảng hơn 2.000 năm với hàng chục ngôi mộ cùng nhiều đồ dùng sinh hoạt chôn theo (đồ tùy táng) bằng gốm, đồng, đá, thủy tinh mà các dấu ấn kỹ thuật và nghệ thuật trang trí phản ánh sinh động quan niệm nhân sinh và tư duy của cư dân Bãi Cọi xưa.
Bãi Cọi là di tích rất có ý nghĩa trong việc nghiên cứu giai đoạn Sơ sử Việt Nam khi hội tụ những đặc trưng và mối giao lưu ảnh hưởng qua lại của cả hai nền văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh nổi tiếng trong lịch sử dân tộc. Từ vị trí, tính chất đặc biệt đó, năm 2014, Di tích khảo cổ học Phôi Phối - Bãi Cọi, đã được công nhận là Di tích cấp quốc gia.
Bảo tàng Hà Tĩnh phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề 'Bãi Cọi - nơi gặp gỡ các nền văn hóa'.
Qua nhiều lần khai quật có sự tham gia của các nhà nghiên cứu văn hóa, kết quả cho thấy Bãi Cọi là di tích khảo cổ học đặc biệt, bởi nó mang đặc trưng của cả hai nền văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh nổi tiếng. Ảnh tư liệu.
Trong quá trình khai quật các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều đồ tuỳ táng được đặt bên trong và xung quanh các chum gốm, chủ yếu là đồ gốm với các loại hình: Nồi, bình, bát bồng, chõ...
Bên trong mộ táng còn có các loại trang sức như khuyên tai kim loại, và vòng tay đồng…
Những ngôi mộ chum này đều có nắp gồm các loại: Nắp nón cụt, nắp 'hình lồng bàn' và nắp bằng nồi hoặc bát bồng.
Nếu mộ chum là táng thức đặc trưng của văn hóa Sa Huỳnh thì mộ huyệt đất là táng thức phổ biến trong văn hóa Đông Sơn (hình ảnh phục dựng ngôi mộ huyệt đất song táng được khai quật ở di tích Bãi Cọi tại Bảo tàng Hà Tĩnh).
Trong các loại hình hiện vật được phát hiện trong các ngôi mộ táng, bên cạnh chất liệu gốm được tìm thấy chủ yếu ở di tích Bãi Cọi thì các nhà khảo cổ còn phát hiện thấy nhiều đồ kim loại như rìu đồng gồm có rìu hình chữ nhật, rìu xoè cân, rìu mũi hài... cùng với mũi tên đồng, lưỡi cày đồng đều là những hiện vật điển hình của nền văn hóa Đông Sơn nổi tiếng phía Bắc.
Tháng 3/2025, Bảo tàng Hà Tĩnh phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề “Bãi Cọi - nơi gặp gỡ các nền văn hóa”, nhằm tôn vinh, giới thiệu tới đông đảo công chúng giá trị, vị trí, ý nghĩa của một di sản văn hóa quý giá - di tích Bãi Cọi. Trưng bày cũng là dịp ghi nhận kết quả thành công của mô hình hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, khai quật khảo cổ học giữa Bảo tàng Lịch sử Quốc gia và Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc.
Với gần 100 hiện vật, tư liệu, hình ảnh, trưng bày giới thiệu 3 chủ đề chính: Bãi Cọi - Hành trình khám phá; Bãi Cọi - Nơi gặp gỡ các nền văn hóa; Hợp tác quốc tế giữa Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Hà Tĩnh và Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc.
Vào khoảng thế kỷ VII trước Công nguyên, trên lãnh thổ nước ta đã hình thành ba trung tâm văn hóa tiêu biểu, là cơ sở hình thành nên các nhà nước đầu tiên trong lịch sử Việt Nam. Văn hóa Đông Sơn ở miền Bắc, cơ sở hình thành nhà nước Văn Lang - Âu Lạc; Văn hóa Sa Huỳnh ở miền Trung, cơ sở hình thành Vương quốc Champa; Văn hóa Đồng Nai - Óc Eo, cơ sở hình thành Vương quốc Phù Nam. Ba nền văn hóa này có mối quan hệ mật thiết, lâu dài với nhau tạo nên đặc trưng truyền thống văn hóa Việt Nam: Thống nhất trong đa dạng. Và di tích Bãi Cọi chính là minh chứng cho thấy sự ảnh hưởng, nơi giao thoa của các nền văn hóa: Văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh nổi tiếng.
