Nghệ thuật truyền thống đổi mới để tìm chỗ đứng trong đời sống hiện đại

Chèo phủ sóng theo cách riêng

Mới đây, nghệ sĩ Xuân Hinh có màn xuất hiện đầy bất ngờ trong MV “Bắc Bling” cùng Hòa Minzy. Vốn xuất thân là nghệ sĩ chèo, là danh hài gạo cội, giọng hát và cách luyến láy đặc trưng của Xuân Hinh khiến khán giả ở nhiều lứa tuổi thích thú.

Năm 2024, NSND Tự Long đến với “Anh trai vượt ngàn chông gai” và gần như tranh thủ mọi lúc để hát chèo, từ hậu trường lên sân khấu, dạy đàn em hát chèo cho chuẩn. Tiết mục “Đào liễu” ở công diễn 4 gây tiếng vang khi kết hợp làn điệu chèo cổ với chất liệu âm nhạc hiện đại, mang đến diện mạo mới trữ tình, thú vị cho câu hát kinh điển “Đào liễu có một mình/ Em đi đâu hỡi cô nàng ơi”.

Trước đó, ở mỗi mùa Táo Quân, khúc hát chèo đã trở thành thương hiệu của Tự Long - một nghệ sĩ gắn bó với chèo mấy thập kỷ. Nghệ sĩ từng chia sẻ, mỗi khi có đoạn nào hát được, có thể cài cắm chèo, cải lương hay tuồng, anh đều hát, như một cách tận dụng cơ hội để giữ gìn nghệ thuật truyền thống.

NSƯT Thái Sơn cũng có xuất thân là diễn viên chèo. Anh từng để lại dấu ấn với vai Tú trong “Dưới bóng cây hạnh phúc”. Mang nhiều sở trường như hát chèo, hát văn, đọc thơ, hò... Thái Sơn dùng mọi tài lẻ để thổi hồn cho vai Tú, khiến nhân vật trở nên sinh động. Đến vai Bình trong “Cha tôi, người ở lại”, Thái Sơn được xây dựng là người đàn ông yêu bộ môn chèo, nên duyên với vợ qua những vở chèo, và luôn hát chèo cho các con nghe.

Đó là cách mà chèo theo chân nghệ sĩ len lỏi, tìm sức sống mới trong đời sống văn hóa hiện đại. Có nhiều trăn trở với việc bảo tồn văn hóa truyền thống, NSND Thanh Hoa cho rằng, những màn kết hợp vừa “xưa, vừa nay” của nghệ sĩ chèo với ca sĩ trẻ chứng minh chèo có thể chinh phục khán giả ở nhiều lứa tuổi nếu được truyền tải một cách phù hợp.

Vẫn còn muôn vàn khó khăn

Dù nghệ thuật chèo nói riêng và các bộ môn nghệ thuật truyền thống nói chung đã có những nét khởi sắc, đổi mới để phù hợp với xu thế, nhưng những loại hình này vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Những nhà hát ít sáng đèn đồng nghĩa với việc thế hệ nghệ sĩ trẻ không có nhiều cơ hội để biểu diễn, trau dồi chuyên môn.

Như Nghệ nhân ưu tú Vân Mai (ca trù) chia sẻ, ca trù và nhiều bộ môn như xẩm, tuồng... gặp vô vàn khó khăn để đến với khán giả, giống như chèo cổ. Không chỉ hạn chế về kinh phí duy trì, đào tạo và bảo tồn, các câu lạc bộ ca trù còn đối mặt với vấn đề là có quá ít cơ hội để biểu diễn.

Chứng kiến những khó khăn chung của các bộ môn truyền thống, Nghệ nhân ưu tú Vân Mai, NSND Thanh Ngoan cùng các nghệ sĩ ở nhiều lĩnh vực mong mỏi có thể đưa những nét đẹp lâu đời khởi sắc một lần nữa. Một trong những hướng đi là đưa các bộ môn này hòa vào dòng chảy âm nhạc hiện đại.

Trao đổi với phóng viên Lao Động, NSND Thanh Ngoan khẳng định sự đổi mới, lan tỏa của chèo một phần nhờ các mô hình giải trí hiện đại: “Đó là hướng tiếp cận thú vị để khán giả trẻ có thể hiểu thêm về các bộ môn biểu diễn nghệ thuật truyền thống. Dù có làm mới, tiệm cận với âm nhạc quốc tế, tôi tin những ca khúc như Đào liễu phiên bản “Anh trai” vẫn mang hơi thở của chèo, hay những làn điệu xẩm, ca trù, tuồng, chầu văn... được làm mới cũng đã kế thừa những giá trị đẹp của văn hóa truyền thống. Tôi tin rằng, không chỉ người lớn mới yêu nghệ thuật truyền thống, mà giới trẻ cũng rất quan tâm, vì đó là bản sắc của dân tộc”.

NSND Thanh Ngoan cũng ấp ủ về việc tổ chức những đêm diễn quy mô, có tất cả các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống như ca trù, xẩm, cải lương, tuồng, chèo... vừa để các nghệ sĩ có cơ hội trình diễn, vừa để khán giả hiểu thêm về kho tàng nghệ thuật đặc sắc của dân tộc, đồng thời từ đó có thể phân biệt đặc điểm đặc trưng của các bộ môn.