Không dễ phát hành phim Nhà nước

Nghịch lý phim Nhà nước

“Bà già đi bụi” của đạo diễn Trần Chí Thành (Hãng phim truyện 1 sản xuất) là phim đầu tiên sử dụng ngân sách Nhà nước thông qua đấu thầu, tuy nhiên như ông Vi Kiến Thành cho biết: “Không thể có chuyện lấy kịch bản của đơn vị nào đó ra đấu thầu và giao cho một đơn vị khác thực hiện. Việc này chỉ khả thi, khi chúng ta có ngân hàng kịch bản do nhà nước đầu tư, do Nhà nước sở hữu…”.

Việc phát hành “Bà già đi bụi” cũng đi theo con đường giống như các phim sử dụng ngân sách Nhà nước trước đó. Phim sẽ được chiếu miễn phí tại các tuần phim, liên hoan phim… vào các dịp lễ lạt, kỷ niệm cho khán giả vào xem.

Còn đưa “Bà già đi bụi” ra rạp bán vé là không khả thi vì khi chưa có cơ chế về chia tỉ lệ phần trăm cho phát hành phim do Nhà nước đặt hàng, bao nhiêu phần trăm doanh thu chia sẻ cho rạp, cho đơn vị sản xuất khi đưa phim ra bán vé; thì không rạp nào muốn nhận.

Trở lại trường hợp phim sử dụng ngân sách Nhà nước “Đào, Phở và Piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn “cháy” vé đầu năm, là một phim Nhà nước thành công nhất trong nhiều năm trở lại đây. Trong thời điểm đó, các cán bộ, nhân viên của Trung tâm chiếu phim quốc gia đã phải làm việc hết công suất, làm thêm giờ, tăng ca… tăng các suất chiếu “Đào, Phở và Piano” lên, tất cả là để phục vụ nhu cầu của khán giả. Nhưng toàn bộ doanh thu bán vé phim đều phải nộp cho ngân sách Nhà nước. Còn cán bộ, nhân viên làm thêm giờ thì tiền bồi dưỡng, làm thêm là do trung tâm trả.

Như thế, nghịch lý là phim Nhà nước càng kéo dài thời gian chiếu rạp, doanh thu càng cao thì anh em phục vụ càng vất vả mà không có được tiền trích từ doanh thu phim. Trong khi, với các phim Việt khác do tư nhân sản xuất thì tỉ lệ ăn chia nhà sản xuất và chủ rạp là 55:45 hay 50:50… tùy theo thỏa thuận.

Được biết, với phim doanh thu từ 100 tỉ đồng trở lên thì tỉ lệ ăn chia sẽ thay đổi và đương nhiên nhà sản xuất có lợi hơn nhiều.

Theo nghị định số 131/2022/NĐ-CP “Quy định chi tiết một số điều của Luật Điện ảnh”, ở điều 7. Sản xuất phim sử dụng ngân sách nhà nước có nêu rõ: “Phim sản xuất sử dụng ngân sách nhà nước là sản phẩm văn hóa đặc thù, gắn với quyền tác giả từ khâu sáng tác đến khi hoàn thành”.

Trong khi, nếu chiếu theo Luật Quản lý sử dụng tài sản công thì phim Nhà nước chính là tài sản công. Mà đã là “tài sản công” thì tiền thu về sẽ nộp hết về ngân sách Nhà nước, không được sử dụng tái đầu tư, phân chia lợi nhuận doanh thu để động viên, khuyến khích ...

Theo ông Vi Kiến Thành, từ năm 2011-2022, ngân sách Nhà nước cấp cho đặt hàng sản xuất phim và tài trợ phổ biến phim trung bình là 65,6 tỉ đồng/năm, trong đó có 500 triệu đồng dành cho việc in các bản phim, tài liệu tuyên truyền phục vụ các tuần phim, ngày lễ lớn, làm phụ đề và in bản phim, tài liệu tuyên truyền phục vụ công tác giới thiệu phim Việt Nam ra nước ngoài. Khoản ngân sách này không dành cho việc quảng bá, phát hành tác phẩm.

Phim Nhà nước không được quảng bá bài bản và tốn kém như các phim tư nhân khác thực sự là một thiệt thòi lớn, thành ra “áo gấm đi đêm”. “Đào, Phở và Piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn gây sốt khởi đầu từ một Tik Toker và sau đó là hàng loạt review phim trên mạng xã hội.

Cục Điện ảnh cũng không có chức năng phát hành phim

Vì thế, cục đã đề xuất giao Trung tâm Chiếu phim Quốc gia làm nhiệm vụ phát hành phim Nhà nước đặt hàng, đồng thời đề xuất xây dựng nghị định về phát hành, phổ biến phim sử dụng ngân sách Nhà nước. Khi đã xác định phim Nhà nước là “sản phẩm văn hóa đặc thù” thì chắc chắn cần có cơ chế đặc thù của nó. Và chỉ khi có một nghị định mới về phát hành phim Nhà nước, nêu rõ tỉ lệ phân chia lợi nhuận giữa các bên, cũng như phần trăm được trích ra từ doanh thu phim để tái đầu tư... thì việc phát hành phim mới có hành lang pháp lý để thông suốt, tháo gỡ những vướng mắc bấy lâu nay.