Giữ lửa nghề truyền thống của người Khmer Trà Vinh

Được xem là một nghệ nhân ưu tú với hơn 70 năm gắn bó với nghề, bà Ngô Thị Pho kể lại: “Tôi theo mẹ học dệt chiếu từ khi còn nhỏ. Công việc bắt đầu từ việc chẻ lác, phơi nắng, nhuộm màu bằng những loại cây tự nhiên như cây dang, nghệ… Mỗi chiếc chiếu không chỉ là sản phẩm mà còn là tấm lòng của người thợ, chứa đựng tâm hồn của dân tộc Khmer”.

Theo bà Pho, giai đoạn khó khăn nhất của nghề là vào thập niên 1990 khi nhiều hộ dân bỏ nghề do thiếu nguyên liệu và sức ép cạnh tranh từ sản phẩm công nghiệp.

''Lúc đó, tôi quyết tâm giữ nghề, sáng tạo hoa văn hai mặt, tạo sự khác biệt để phù hợp với thị trường. Nhờ vậy, làng nghề mới dần hồi sinh", bà Pho chia sẻ.

Không chỉ bà Pho, bà Diệp Thị Som - một nghệ nhân khác của làng nghề - cũng đã bắt đầu học nghề từ khi mới 10 tuổi và vẫn duy trì phương pháp dệt thủ công truyền thống.

“Dệt chiếu là nghề cha truyền con nối, giữ gìn văn hóa và tín ngưỡng của đồng bào chúng tôi. Tôi mong các thế hệ sau sẽ tiếp tục giữ lấy nghề, không để mai một'', bà Som nói.

Hiện tại, xã Hàm Tân có khoảng 90 hộ dân duy trì nghề dệt chiếu, trong đó 4 hộ sử dụng máy dệt với 7 chiếc máy, phần lớn còn lại vẫn giữ cách dệt thủ công bằng khung tre. Mỗi năm, làng nghề cung cấp khoảng 40.000 đôi chiếu, gồm nhiều loại như chiếu bông, chiếu chữ, được ưa chuộng trong và ngoài tỉnh, thậm chí xuất khẩu sang Campuchia.

Gần đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh phối hợp cùng Trường Đại học Trà Vinh tổ chức các lớp truyền nghề nhằm bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống. Việc nghề dệt chiếu Cà Hom được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (tháng 8.2024) đã tiếp thêm động lực cho cộng đồng gìn giữ nghề.

Ông Dương Hoàng Sum - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh - nhấn mạnh: “Nghề dệt chiếu Cà Hom là di sản phi vật thể quốc gia thứ 8 của tỉnh, đồng thời là nghề truyền thống đầu tiên của Trà Vinh được công nhận. Đây là dấu mốc quan trọng trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, đồng thời mở ra cơ hội phát triển du lịch văn hóa gắn với nghề”.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang xây dựng kế hoạch đưa nghề dệt chiếu thành điểm đến du lịch văn hóa đặc sắc, nơi du khách có thể trực tiếp trải nghiệm quy trình dệt chiếu và tìm hiểu đời sống văn hóa của cộng đồng Khmer.

Nghề dệt chiếu Cà Hom không chỉ là nghề mưu sinh mà còn là hành trình giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa tâm linh đặc trưng của người Khmer Nam Bộ. Câu chuyện của những nghệ nhân như bà Ngô Thị Pho và bà Diệp Thị Som là minh chứng cho sự kiên trì, sáng tạo và lòng yêu nghề, góp phần gìn giữ hồn cốt của một di sản truyền thống quý báu.