Vũ khí chiến lược của Trung Quốc trong đàm phán thương mại với Mỹ

Ngày 13.10, Trung Quốc công bố loạt biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với pin và vật liệu sản xuất pin, động thái được các chuyên gia đánh giá là có thể ảnh hưởng sâu rộng đến doanh nghiệp Mỹ.

Những quy định này bao gồm pin lithium-ion quy mô lớn dùng cho lưu trữ năng lượng, vật liệu cực âm, cực dương và cả máy móc sản xuất pin - các lĩnh vực mà Trung Quốc đang nắm giữ lợi thế vượt trội.

Theo quy định mới, doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải xin giấy phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc. Ông Matthew Hales, chuyên gia của BloombergNEF, nhận định Trung Quốc đang nắm trong tay một công cụ đủ mạnh để tác động nhanh tới các công ty Mỹ do nước này chiếm vị trí thống trị trong chuỗi cung ứng pin toàn cầu.

Trong 7 tháng đầu năm 2025, khoảng 65% pin lưu trữ điện quy mô lưới (grid scale) nhập khẩu vào Mỹ có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Khi nhu cầu năng lượng tăng mạnh do bùng nổ trí tuệ nhân tạo, Mỹ càng phụ thuộc vào năng lượng lưu trữ. Bà Emily Kilcrease, Giám đốc Chương trình Năng lượng, Kinh tế và An ninh tại Trung tâm An ninh Mỹ, cho rằng nhu cầu điện đang trở thành điểm nghẽn trong phát triển hạ tầng dữ liệu.

Bên cạnh đó, Trung Quốc kiểm soát 96% công suất sản xuất cực dương và 85% cực âm trên toàn cầu, khiến việc thay thế nguồn cung trở nên gần như bất khả thi. Ông Cory Combs, chuyên gia tại Trivium China, coi đây là bước leo thang lớn vì các nhà máy ngoài Trung Quốc phụ thuộc hoàn toàn vào những linh kiện này.

Tác động của chính sách đã khiến cổ phiếu Fluence Energy giảm hơn 12% và Tesla mất 5%. Một số doanh nghiệp Mỹ như Dragonfly Energy đang nỗ lực giảm phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc, nhưng việc này cần thời gian.

Theo ông Ilaria Mazzocco, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Trung Quốc không chỉ muốn tạo sức ép trong đàm phán mà còn muốn bảo vệ vị thế dẫn đầu ngành năng lượng sạch. Tuy nhiên, biện pháp mới cũng khiến ngành công nghiệp pin hàng tỉ USD của Trung Quốc đối mặt rủi ro nếu xuất khẩu bị hạn chế quá mức.

Cuộc đối đầu thương mại tiếp tục leo thang khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa áp thêm 100% thuế lên hàng hóa Trung Quốc, sau khi Bắc Kinh áp đặt loạt biện pháp kiểm soát mới. Giới quan sát cho rằng mức độ Trung Quốc sử dụng “đòn bẩy pin” sẽ phụ thuộc vào tiến triển của các cuộc đàm phán thương mại sắp tới.