Đảm bảo hạ tầng đồng bộ để kết nối không gian ngầm ở TPHCM

Lòng đường biến thành bãi xe tạm

Sáng 5.11, tại các tuyến Phạm Ngọc Thạch, Hàn Thuyên, Alexandre de Rhodes (Quận 1 trước đây), hàng chục ôtô đậu kín cả hai bên đường dù có biển cấm rõ ràng. Nhiều tài xế bật đèn cảnh báo rồi ngồi chờ trên xe, số khác thản nhiên rời xe, tắt máy.

Anh Mai Văn Minh (43 tuổi, ngụ Đồng Nai) vừa bị lập biên bản vì đậu xe trên đường Alexandre de Rhodes chia sẻ: “Tôi chở người nhà lên Bệnh viện Nhi Đồng 2, chạy lòng vòng mãi không thấy chỗ đậu. Thấy nhiều xe đậu trên vỉa hè nên tôi làm theo”.

Tương tự, anh Phạm Văn Thành (45 tuổi) bị phạt nguội vì đậu xe trên đường Hàn Thuyên cho biết: “Trong bán kính vài trăm mét quanh đây không có bãi đậu nào. Khách bao xe cả ngày, tham quan Dinh Thống Nhất xong lại đi Bình Dương. Tôi chỉ còn cách đậu đại ở đây chờ”.

Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM hiện quản lý hơn 12,7 triệu phương tiện, gồm 1,4 triệu ôtô và 11,3 triệu xe máy. Mỗi ngày, thành phố còn đón thêm hàng nghìn lượt xe du lịch từ các tỉnh lân cận.

Tuy nhiên, hệ thống bến bãi hiện chỉ đạt 2,69ha trên tổng 550ha quy hoạch, tương đương chưa đến 0,5% nhu cầu thực tế. Con số quá nhỏ khiến tình trạng thiếu chỗ đậu xe ngày càng bức bách, đặc biệt ở khu trung tâm.

TPHCM từng quy hoạch 4 bãi xe ngầm quy mô lớn tại công viên Lê Văn Tám, Tao Đàn, sân khấu Trống Đồng và sân vận động Hoa Lư - với tổng sức chứa hơn 6.000 ôtô và 4.000 xe máy. Thế nhưng sau hàng chục năm, tất cả vẫn “nằm trên giấy” do vướng cơ chế đầu tư và thủ tục pháp lý phức tạp.

Để giảm áp lực, TPHCM từng triển khai thu phí đậu ôtô trên 20 tuyến đường trung tâm. Tuy nhiên, hiệu quả không đạt kỳ vọng: Doanh thu không đủ bù chi phí, ứng dụng thu phí thường xuyên lỗi, không nhận diện đúng vị trí, thanh toán chậm trễ, gây phiền hà cho người dùng.

Từ năm 2023, Sở Giao thông Vận tải (nay là Sở Xây dựng) đề xuất mô hình nhà giữ xe cao tầng lắp ghép, kỳ vọng giúp giải quyết nhanh tình trạng thiếu chỗ đậu. Nhưng đến nay, đề xuất này vẫn dừng ở bước xác định vị trí, chưa có cơ sở pháp lý và nguồn vốn đầu tư.

Theo Sở Xây dựng TPHCM, 3 dự án bãi xe ngầm ở công viên Lê Văn Tám, Tao Đàn, sân vận động Hoa Lư đã bị dừng, chỉ còn dự án tại sân khấu Trống Đồng đang được nhà đầu tư điều chỉnh quy hoạch.

Đại diện Công ty TNHH Tập đoàn Đông Dương - chủ đầu tư dự án bãi đậu xe ngầm Trống Đồng - cho biết: “Công ty đã 3 lần làm lại thủ tục, 5 lần dừng để điều chỉnh quy hoạch theo yêu cầu của các sở, ngành. Thủ tục kéo dài quá lâu khiến chi phí phát sinh rất lớn”.

Kỳ vọng từ dự án tổ hợp ngầm Bến Thành

Tiến sĩ Võ Kim Cương - nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM - cho biết, thành phố đã có chủ trương quy hoạch bãi đậu xe ngầm từ rất sớm (từ năm 2008), song tiến độ vẫn giậm chân tại chỗ do chưa có quy hoạch tổng thể không gian ngầm.

Mới đây, có đề xuất phát triển dự án tổ hợp ngầm Bến Thành với quy mô 12,5ha, gồm bãi đỗ xe ngầm, khu thương mại - dịch vụ và nhà ga metro trung tâm, kết nối trực tiếp với tuyến Metro số 1. UBND TPHCM đã ủng hộ chủ trương và giao Vingroup nghiên cứu phương án thiết kế, đảm bảo hài hòa cảnh quan quanh chợ Bến Thành và phù hợp quy hoạch chung.

Theo Tiến sĩ Võ Kim Cương, khác với các dự án bãi xe ngầm trước đây chỉ tập trung vào một chức năng gửi xe, tổ hợp trên có mô hình đa chức năng - vừa phục vụ giao thông, vừa tạo nguồn thu từ thương mại và dịch vụ để bù đắp chi phí đầu tư lớn. Với vị trí ngay trung tâm, gắn với nhà ga Metro số 1, dự án này có tiềm năng trở thành hạt nhân kết nối không gian ngầm đô thị, tương tự các trung tâm ngầm ở Tokyo hay Singapore.

Tuy nhiên, ông Cương cho rằng, dự án vẫn đối mặt với nhiều thách thức như hoàn thiện hành lang pháp lý cho không gian ngầm, cơ chế giao đất và khai thác tầng ngầm, cũng như yêu cầu bảo tồn cảnh quan quanh chợ Bến Thành và bảo đảm kết nối hạ tầng kỹ thuật đồng bộ.

Theo GS.TSKH Lê Huy Bá, một trong những thách thức lớn nhất khi phát triển công trình ngầm ở TPHCM là nguy cơ ngập nước. Thành phố nằm ở vùng trũng thấp, nhiều khu vực trung tâm chỉ cao 0,6 - 1,5m so với mực nước biển, lại thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa lớn và triều cường.

Vì vậy, các dự án ngầm phải gắn liền với quy hoạch thoát nước tổng thể và đảm bảo yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt. “Cần lắp cửa chặn nước tự động (floodgate), bơm công suất lớn và bể chứa tạm nước (sump tank) để xử lý khi mưa lớn. Trang bị cảm biến và cảnh báo sớm để kích hoạt bơm và đóng cửa chặn khi có nước xâm nhập. Kết nối đồng bộ với tuyến cống bao Nhiêu Lộc - Thị Nghè, cống kiểm soát triều Bến Nghé” - ông Bá đề xuất.

Theo ông Lê Huy Bá, khu vực Bến Thành có cao độ thấp, gần sông Sài Gòn nên yếu tố chống ngập càng phải được đặt lên hàng đầu. TPHCM có thể học kinh nghiệm từ Nhật Bản và Singapore, nơi các trung tâm ngầm đều có tầng kỹ thuật chống ngập riêng và “phòng kiểm soát nước” vận hành bơm tự động 24/7, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho không gian ngầm đô thị.