Bài 3: Siết chặt quản lý các loại thực phẩm chức năng bán trên chợ “ảo”

Nhập nhèm nguồn gốc, chất lượng

Trong đó, nổi cộm nhất là các mặt hàng thực phẩm chức năng được làm giả xuất xứ, không đạt tiêu chuẩn công bố. Trên môi trường mạng ngày càng xuất hiện nhiều quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật, quá công dụng, dễ gây nhầm lẫn với thuốc chữa bệnh; Quảng cáo không đúng với nội dung và chưa được cơ quan có thẩm quyền xác nhận.Hiện tình trạng vi phạm pháp luật trên các website, ứng dụng thương mại điện tử, mạng xã hội đang đặt ra nhiều thách thức. Việc kinh doanh hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ trên môi trường số ngày càng diễn biến phức tạp.

Các loại thực phẩm chức năng được nhập khẩu chính hãng đều có niêm yết tem phụ, ghi rõ thông tin xác nhận về tác dụng phụ và thông tin xác nhận có lợi cho cấu trúc/chức năng. Tuy nhiên, rất khó để quản lý việc mua bán thực phẩm chức năng khi các loại này đang được bán tràn lan trên chợ “ảo”. Người tiêu dùng mua và sử dụng theo lời “rỉ tai” của người quen hoặc nghe theo lời quảng cáo của người bán dù không biết rõ về mức độ tin cậy của sản phẩm.

Mỗi năm Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã thu giữ hàng trăm loại thực phẩm chức năng bị làm giả. Theo khuyến cáo của Cục An toàn thực phẩm, người dân sử dụng những loại sản phẩm này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như: Tiêu chảy, ngộ độc, nôn mửa, nổi mẩn đỏ, da phồng rộp, trụy tim mạch, huyết áp giảm, khó thở…; nếu sử dụng trong thời gian dài sẽ dẫn đến các bệnh lý về thận, gan, mật…

Những năm gần đây, việc sử dụng các dòng sản phẩm thực phẩm chức năng để chăm sóc, bồi bổ sức khỏe được người tiêu dùng nước ta ngày càng chú trọng hơn. Tuy nhiên, thực trạng quảng cáo, bán thực phẩm bảo vệ sức khỏe qua hình thức online, gọi điện thoại cho người tiêu dùng rất phổ biến đặc biệt là sau hai năm ảnh hưởng đại dịch COVID-19.

Bệnh nhân mắc COVID-19 điều trị tại nhà tăng nhanh, hoang mang trước nhiều quảng cáo thổi phồng thực phẩm chức năng như thuốc chữa bệnh khiến người tiêu dùng tin theo, dẫn tới nhiều hậu quả khó lường cho tính mạng, sức khỏe người bệnh.

Tăng cường công tác kiểm tra quản lý

PGS. TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết, pháp luật đã quy định rất rõ sản phẩm sử dụng cá nhân là thực phẩm chức năng “xách tay” mang theo người hoặc làm quà biếu thì không phải kiểm tra, không phải đăng ký và không được kinh doanh. Tuy nhiên, lợi dụng chính sách này, một số các tổ chức, cá nhân với danh nghĩa là mang về để sử dụng cá nhân nhưng vẫn lén lút bán ra thị trường.

Về quảng cáo, để quản lý chặt các mặt hàng thực phẩm bảo vệ sức khỏe, từ ngày 1/7/2019, Nghị định 15 hướng dẫn về Luật An toàn thực phẩm quy định tất cả các cơ sở sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe phải được chứng nhận GMP, tức là điều kiện sản xuất phải gần như là thuốc chữa bệnh.

Do tác động của đại dịch COVID-19, việc thay đổi phương thức kinh doanh sang online phổ biến. Tuy nhiên, một số tổ chức, cá nhân lợi dụng lợi dụng các hình thức này để thổi phồng công dụng, gọi điện đến người tiêu dùng và quảng cáo như thuốc chữa bệnh, thậm chí là thần dược. Tất cả những nội dung đó là vi phạm quy định pháp luật.

Về tình trạng bán hàng online, quảng cáo online sai quy định, nhất là trên mạng xã hội, Cục An toàn thực phẩm đã cùng với Cục Phát thanh - Truyền hình làm việc trực tiếp với Facebook và nhận thấy vi phạm không chỉ ở những quảng cáo thực phẩm mà còn có trong nhiều lĩnh vực khác. Cơ quan chức năng đã yêu cầu Facebook tuân thủ pháp luật Việt Nam và sau đó, nhiều nội dung quảng cáo không đúng cũng đã được loại bỏ.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế đã thành lập tổ phản ứng nhanh giữa Bộ Y tế, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công thương để xử lý những quảng cáo không đúng sự thật. Vi phạm thuộc lĩnh vực của cơ quan nào quản lý thì cơ quan đó xử lý.

Hiện nay, Luật Xử phạt vi phạm hành chính đã có quy định riêng về an toàn thực phẩm, được phép xử phạt gấp bảy lần vi phạm nếu như mức xử phạt tối đa không tương xứng với hành vi vi phạm. Ngoài ra, nếu có dấu hiệu hình sự thì đơn vị thanh kiểm tra chuyển cơ quan điều tra để xử lý theo Bộ luật Hình sự về tội vi phạm an toàn thực phẩm, sản xuất thực phẩm giả.

Bộ Y tế cũng đã công khai các cơ sở vi phạm trên trang web của Cục An toàn thực phẩm. Ngay từ đợt dịch đầu tiên cho đến đợt bùng phát dịch COVID-19 lần thứ 4, cơ quan chức năng đã xử lý nhiều tổ chức, cá nhân có hành vi quảng cáo sai quy định.

Ngoài hành vi vi phạm quy định về quảng cáo liên quan đến thuốc điều trị cho bệnh nhân COVID-19, theo lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm, qua quá trình hậu kiểm, Bộ Y tế phát hiện một số sản phẩm thực phẩm chức năng quảng cáo không đúng bản chất sản phẩm, quảng cáo loại sản phẩm này như là thuốc chữa bệnh.

Để quản lý tốt hơn hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng, theo ông Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), Cục An toàn thực phẩm sẽ trực tiếp lấy mẫu và đề nghị các địa phương thường xuyên lấy mẫu kiểm nghiệm, tiến hành thanh tra, kiểm tra nhằm phát hiện, xử lý nghiêm sai phạm để ngăn chặn nguy cơ sản phẩm kém chất lượng tới tay người tiêu dùng.