Thể thao Việt Nam trong chu kỳ chuyển giao mới

Sự chuyển giao song song

Tại SEA Games 33, môn điền kinh cho thấy sự tính toán, tư duy sử dụng lực lượng của các huấn luyện viên và Liên đoàn. Vận động viên kỳ cựu Nguyễn Thị Oanh chỉ tham dự 3 cự ly 5.000m, 10.000m và 3.000m chướng ngại vật, giành trọn ba huy chương vàng.

Cô chủ động không đăng ký nội dung sở trường 1.500m để tạo cơ hội cho đàn em. Kết quả, vận động viên Bùi Thị Ngân (2001) giành huy chương vàng, còn Nguyễn Khánh Linh (2006) đoạt huy chương bạc. Đáng chú ý, tại SEA Games 32, chính Bùi Thị Ngân từng xếp sau Nguyễn Thị Oanh ở nội dung này.

Ở các cự ly còn lại, Nguyễn Thị Oanh không chỉ là người mang về huy chương vàng, mà còn đóng vai trò chuẩn mực cho thế hệ sau. Lê Thị Tuyết (2004) dưới sự hỗ trợ về chuyên môn và kinh nghiệm từ đàn chị đã giành 2 huy chương bạc 5.000m và 10.000m.

Nội dung 400m nữ cũng phản ánh sự chuyển tiếp liền mạch. Sau khi Nguyễn Thị Huyền khép lại sự nghiệp, Nguyễn Thị Ngọc (2002) nhanh chóng tiếp bước và giành huy chương vàng tại SEA Games 33.

Ở 7 môn phối hợp, Hoàng Thanh Giang (2001) có nhiều năm thi đấu song hành cùng đàn chị Nguyễn Linh Na và Bùi Thị Thu Thảo (riêng nhảy xa) tại các giải vô địch quốc gia. Khi Linh Na không dự SEA Games 33, Thanh Giang là đại diện duy nhất của Việt Nam và giành huy chương bạc.

Việc sát cánh cùng các đàn chị kinh nghiệm trong thời gian dài giúp vận động viên trẻ không bị “sốc” khi bước ra sân chơi khu vực vai trò trung tâm.

Bóng đá nữ cũng cho thấy sự dịch chuyển tương tự. Huỳnh Như, Tuyết Dung, Hải Yến dần chuyển sang vai trò trụ cột tinh thần, tạo không gian cho thế hệ trẻ như Ngọc Minh Chuyên, Trần Hải Linh, Trần Thị Duyên, Ngân Thị Vạn Sự hay Cù Thị Huỳnh Như phát triển. Lớp cũ chưa rút lui hoàn toàn, nhưng lớp mới gần như đủ thời gian tích lũy kinh nghiệm thi đấu quốc tế.

Ở môn bơi, sau khi Ánh Viên nghỉ thi đấu, đội tuyển không rơi vào khoảng lặng kéo dài. Võ Thị Mỹ Tiên (2005) giành tới 9 huy chương các loại tại SEA Games 33, trong khi Nguyễn Thúy Hiền (2009) liên tục tạo ấn tượng ở các giải trẻ châu lục và khu vực.

Bắn súng cũng là ví dụ rõ nét cho mối liên kết chuyển giao thế hệ. Sau khi khép lại sự nghiệp thi đấu đỉnh cao, huấn luyện viên Trần Quốc Cường tiếp tục trực tiếp đào tạo lứa xạ thủ trẻ như Phạm Quang Huy, Trịnh Thu Vinh.

Tại SEA Games 33, Trịnh Thu Vinh trở thành xạ thủ có thành tích tốt nhất của đoàn thể thao Việt Nam với 4 huy chương vàng và phá 3 kỷ lục Đại hội.

Chiều sâu lực lượng và chiến lược trẻ hóa

Sự khác biệt lớn nhất của giai đoạn hiện nay so với trước đây nằm ở cách chuyển giao. Thay vì “thay máu” tức thì, thể thao Việt Nam đang xây dựng quá trình kế thừa liên tục, nơi các vận động viên kỳ cựu chưa rút lui hoàn toàn mà vẫn thi đấu, hướng dẫn và tạo chuẩn mực chuyên môn cho lớp kế cận. Điều này giúp vận động viên trẻ rút ngắn thời gian tích lũy kinh nghiệm, giảm áp lực khi bước ra sân chơi lớn.

Việc thi đấu cùng đàn anh, đàn chị chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ nằm ở khả năng duy trì phong độ, bản lĩnh thi đấu và sự ổn định tâm lý của lớp vận động viên trẻ.

Chiều sâu lực lượng chỉ phát huy hiệu quả khi hệ thống đào tạo, huấn luyện và thi đấu được duy trì liên tục. SEA Games 33 cho thấy tín hiệu tích cực của sự chuyển giao, nhưng đây cũng chỉ là bước đầu của một chu kỳ dài.

Song song với vai trò dẫn dắt của các vận động viên kỳ cựu, chiến lược trẻ hóa trở thành định hướng quan trọng của thể thao Việt Nam, với mục tiêu là xây dựng lực lượng kế cận vững mạnh.

Định hướng này được cụ thể hóa bằng các nhiệm vụ như tăng cường đầu tư vào các trung tâm huấn luyện trọng điểm, nâng cấp cơ sở vật chất và điều kiện tập luyện cho vận động viên trẻ; ứng dụng công nghệ, từ trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR) đến hệ thống phân tích dữ liệu nhằm tăng hiệu quả huấn luyện; đẩy mạnh khoa học – y học thể thao, đặc biệt là phục hồi, dinh dưỡng và phòng chống doping theo chuẩn quốc tế.

Về chiến lược trẻ hóa, ông Nguyễn Danh Hoàng Việt - Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam từng chia sẻ với Lao Động: "Hiện nay, quá trình trẻ hóa lực lượng ở tất cả đội tuyển diễn ra tương đối tốt và chúng tôi còn có những chiến lược đầu tư cho các vận động viên trẻ bài bản. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào nhân lực kế thừa.

Ở mỗi bộ môn, mỗi hạng cân, mỗi nội dung, chúng ta phải tính toán sao cho phù hợp với thể chất của mình. Ví dụ, chúng ta chủ yếu vẫn tập trung vào những hạng cân nhẹ ở những nội dung thế mạnh. Dù vậy, chúng tôi không bỏ qua những nội dung khác. Vấn đề ở đây là nhân tố được phát triển ra sao, chúng tôi tập trung cao độ cho vận động viên trẻ để vươn tới những mục tiêu cao hơn".