Xây 100 trường nội trú - dựng tương lai cho trẻ em vùng biên

Chủ trương có ý nghĩa nhân văn sâu sắc

Những năm gần đây, cứ đến gần khai trường là ông Ngân Văn Lon - Chủ tịch UBND xã Trung Lý (Thanh Hóa) - đều cùng giáo viên lặn lội vào tận bản, để vận động học sinh đến trường học chữ.

Trung Lý là một xã biên giới giáp Lào, đặc biệt khó khăn của tỉnh Thanh Hóa, toàn xã hiện có gần 1.400 hộ dân, trong đó có đến gần 66% là hộ nghèo và hộ cận nghèo. Trình độ dân trí trên địa bàn còn không đồng đều, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa. Quan điểm của một số hộ vẫn cho rằng, con cái lớn lên là phải ở nhà phụ giúp bố mẹ, hoặc chỉ cho học hết lớp 5, hết bậc THCS. Khi đủ tuổi thì lập gia đình hoặc đi làm ăn xa tại các công ty hoặc làm ruộng, chăn nuôi quanh khu vực xã… Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến việc học của các em học sinh.

Ngoài ra, hiện nay trên địa bàn xã có 15 bản, đường sá đi lại còn gặp khá nhiều khó khăn. Thậm chí có những bản cách trung tâm xã hàng chục kilômét. Điển hình như bản Tà Cóm, cách trung tâm xã khoảng 50km với cung đường đi lại vô cùng vất vả.

Xuất phát từ điều kiện kinh tế, giao thông, đời sống còn nhiều khó khăn, vậy nên trong những năm qua, trên địa bàn xã Trung Lý thường có những trường hợp học sinh bỏ học giữa chừng. Câu chuyện ở Trung Lý là điển hình phản ánh nỗi vất vả của hàng trăm nghìn học sinh vùng biên giới - nơi điều kiện địa lý, khí hậu và kinh tế khiến việc đến lớp trở thành hành trình đầy thử thách.

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện có 248 xã biên giới đất liền, với hơn 625.000 học sinh. Trong đó, hơn 332.000 em có nhu cầu học bán trú, nội trú, nhưng mới có khoảng 59.000 em được đáp ứng - tương đương chỉ 1/5 nhu cầu thực tế.

Nghĩa là còn hơn 273.000 học sinh vùng biên - phần lớn là con em đồng bào H’Mông, Dao, Tày, Thái, Khmer… - mỗi ngày vẫn đang vượt suối, băng rừng đến trường; vẫn phải ăn cơm trắng với muối vừng, ở nhờ nhà dân hay lán trại tạm. Nhiều em bỏ học giữa chừng, nhiều em bị cuốn vào lao động sớm, kết hôn sớm - và vòng luẩn quẩn nghèo đói, thất học cứ thế kéo dài qua nhiều thế hệ.

Góp phần giữ gìn chủ quyền lãnh thổ quốc gia từ gốc rễ

Ngày 18.4.2025, Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với đại diện Đảng ủy Chính phủ và các ban, bộ, ngành Trung ương về tình hình thực hiện các nghị quyết của Trung ương về giáo dục và đào tạo, chuẩn bị Nghị quyết mới của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục, đào tạo; về tổ chức học 2 buổi/ngày nhưng giảm áp lực học, không thu phí; bữa trưa cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở miền núi.

Ngày 18.7.2025, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Thông báo số 81-TB/TW về kết luận của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư xây dựng trường học cho các xã biên giới. Thông báo 81 nhấn mạnh: “Thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Trước mắt, thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025 (chậm nhất là đến thời điểm khai giảng năm học sau).

Việc triển khai xây dựng trường nội trú tại các xã biên giới không đơn thuần là chính sách giáo dục, mà là một “mũi tiến công tổng hợp” vào bất bình đẳng vùng miền - một mũi tiến công vì sự ổn định lâu dài của quốc gia.

Ngày 27.7, thực hiện kết luận của Tổng Bí thư Bộ Chính trị và các thông Thông báo 177-TB/VPTW, Thông báo 81-TB/TW, ngày 27.7.2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp khẩn cấp với 6 Bộ và 22 tỉnh về xây dựng trường học nội trú tại các xã biên giới đất liền. Tại cuộc họp, Thủ tướng nhấn mạnh: “Triển khai xây dựng 100 trường học cho các xã biên giới từ nay đến ngày 30.8.2026, nghĩa là thời hạn chỉ có 13 tháng, cho nên phải thần tốc, táo bạo hơn, do đó cách ứng xử cũng phải thần tốc, táo bạo chứ không thể trì trệ.”.

Theo yêu cầu của Chính phủ, mỗi trường phải đảm bảo diện tích từ 5-10ha, có đầy đủ lớp học, nhà ở bán trú, nhà ăn, sân chơi, phòng tin học, nhà vệ sinh, hệ thống điện - nước - viễn thông và tường rào bảo vệ.

Bộ Xây dựng được giao thiết kế mẫu trường học “theo hướng mở, đa dạng, phù hợp điều kiện địa phương, văn hóa dân tộc, khí hậu vùng miền và đặc biệt phải có khả năng ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu”.

Thủ tướng nêu rõ nguồn lực Nhà nước là chính, Bộ Tài chính cân đối, bố trí, huy động nguồn vốn; đồng thời phát động người dân hiến đất xây trường, huy động sự chung tay, giúp đỡ của xã hội, của doanh nghiệp, các nhà hảo tâm, với tinh thần "ai có gì giúp nấy, ai có công giúp công, ai có của giúp của, ai có nhiều giúp nhiều, ai có ít giúp ít".

Cũng ngay trong ngày 27.7.2025, tại Điện Biên, đã có ngay một công trình được xây dựng. Trường liên cấp Tiểu học, Trung học Cơ sở xã Si Pa Phìn là công trình đầu tiên được triển khai theo chủ trương mới của Bộ Chính trị.

Tham dự và phát biểu tại lễ khởi công, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Đảng ta luôn xác định giáo dục quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt cho sự phát triển bền vững của đất nước.

“Xây dựng trường lớp không chỉ để các cháu có điều kiện học tập tốt hơn, mà còn là hướng tới mục tiêu lâu dài để nâng cao chất lượng đời sống nhân dân vùng biên giới, góp phần giữ gìn chủ quyền lãnh thổ quốc gia từ gốc rễ, đó là con người, là cộng đồng dân cư gắn bó với đất, với rừng, với đường biên cột mốc” - Tổng Bí thư Tô Lâm nói.

Nhìn rộng hơn, chiến dịch này là một phần trong tổng thể “chiến lược tri thức hóa biên giới” của Việt Nam. Khi biên cương không còn là “vùng trũng tri thức” mà trở thành vùng có dân trí cao, cán bộ tại chỗ tốt, thanh niên được đào tạo bài bản - thì đó là lúc “biên giới không còn là ranh giới, mà là hành lang phát triển”.

Việt Nam từng có những chính sách kinh điển để giữ vững biên cương bằng lòng dân: Chính sách đất ở, chính sách quốc phòng toàn dân, phát triển hạ tầng nông thôn mới… Nay, bằng giáo dục, bằng trường học, chúng ta đang xây dựng “cột mốc mềm” - những thế hệ học sinh dân tộc có tri thức, lòng yêu nước và trách nhiệm cộng đồng.

* Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn ĐBQH TPHCM): Việc xây dựng 100 ngôi trường nơi biên cương không chỉ mang ý nghĩa đơn thuần là nơi dạy chữ. Việc này còn là điểm tựa tinh thần, là nơi bắt đầu của tri thức, của hy vọng, của sự đổi thay. Một lớp học vững chãi hôm nay có thể là bệ phóng cho những ước mơ bay xa ngày mai. Khi có môi trường học tập khang trang, an toàn, điều kiện học tập đầy đủ, mỗi ngôi trường chính là một điểm tựa hy vọng cho tương lai của hàng nghìn trẻ em ở vùng sâu, vùng xa.

Không chỉ vậy, các trường học nơi dân tộc thiểu số sinh sống còn là nơi gìn giữ tiếng nói, chữ viết và bản sắc văn hóa địa phương. Đây là cách để chúng ta giữ gìn sự đa dạng văn hóa, sự giàu có của bản sắc dân tộc, không để mai một trong quá trình phát triển.

* Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Thanh Hóa Võ Mạnh Sơn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa): "Hiện nay vẫn còn rất nhiều xã biên giới thiếu trường lớp hoặc học sinh phải đi học xa, học ghép, điều kiện học tập rất khó khăn. Việc xây dựng trường ngay tại địa phương sẽ giúp trẻ được đi học đúng độ tuổi, đúng tuyến, giảm thiểu tình trạng bỏ học sớm.

Chủ trương đầu tư xây dựng trường học cho các xã biên giới là chủ trương rất kịp thời, sát thực tế hiện nay.

Có trường học tốt sẽ góp phần giữ chân người dân tại địa phương, hạn chế di cư tự phát, giữ ổn định dân cư ở biên giới - điều này sẽ có ý nghĩa rất quan trọng trong chiến lược về quốc phòng, an ninh vùng biên. Ngoài ra, trẻ em được học hành đến nơi đến chốn sẽ có cơ hội việc làm tốt hơn trong tương lai, thoát nghèo bền vững, giúp gia đình và cộng đồng cùng phát triển.

Cao Nguyên ghi