AI hát nhạc Trịnh, vấn đề bản quyền gây nhức nhối

Những ngày gần đây, mạng xã hội tràn ngập các video “giọng ca AI” thể hiện ca khúc của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn theo phong cách hoàn toàn mới. Những bản phối rock của “Diễm xưa”, “Hạ trắng”… được lan truyền với tốc độ chóng mặt, thu hút hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu lượt xem chỉ sau vài tuần.

Hay như nhạc phẩm “Ga chiều phố nhỏ” sáng tác của cố nhạc sĩ Nguyễn Vũ được AI hát lại. Bản “Mưa chiều” của cố nhạc sĩ Anh Bằng được AI hát theo phong cách Rock Meta cũng tạo “cơn sốt” trên mạng xã hội.

Đây chỉ là phần nổi của “tảng băng chìm” khi hàng trăm bản nhạc cover giọng AI mô phỏng các ca sĩ nổi tiếng, AI hát lại những bài hát đi cùng năm tháng.

Tuy nhiên đằng sau làn sóng sôi động này là câu chuyện bản quyền đầy phức tạp. Việc dùng AI “biến giọng”, phối lại, thậm chí tạo giọng ca hoàn toàn mới đang trở thành lối đi tắt để né phí bản quyền, đặc biệt trên nền tảng YouTube, nơi mỗi clip triệu view có thể mang về lợi nhuận lớn. Với mỗi 1 CPM (1.000 view), YouTube sẽ trả số tiền 0.5-1.2 USD.

Không xin phép, không chia sẻ lợi nhuận, không chịu trách nhiệm bản quyền, đây đang là “công thức thành công” của nhiều kênh nhạc AI ẩn danh.

Chia sẻ với phóng viên Lao Động, nhạc sĩ Đông Thiên Đức - tác giả của nhiều bài hát nổi tiếng như “Ai chung tình được mãi”, “Ngày mai người ta lấy chồng”, “Khóa ly biệt”… đưa ra ý kiến: “Về vấn đề bản quyền, tôi nghĩ bây giờ chỉ còn cách nhờ các đơn vị như Cục Bản quyền tác giả hay các trung tâm bảo vệ quyền tác giả vào cuộc và xử lý thật triệt để. Chỉ khi họ đứng ra “claim” (đánh gậy bản quyền) đến nơi đến chốn thì mới biết ai là người đứng sau những bản nhạc AI đó.

Hiện tại, những cá nhân, nhóm làm nhạc AI thường ẩn danh. Mà lượng view của các video AI rất cao. Chỉ cần một clip đạt khoảng một triệu view là họ đã có thể kiếm hơn hai mươi mấy triệu đồng, trong khi hoàn toàn không phải chia sẻ lợi nhuận hay xin phép tác quyền của ai cả.

Chính vì vậy, tôi chỉ mong các đơn vị quản lý bản quyền phải triệt để hơn trong giai đoạn này. Hiện tại có nhiều công cụ AI để theo dõi quyền tác giả thì mình cũng phải ứng dụng vào thôi. Họ ứng dụng AI vào việc “lách luật” thì mình dùng AI vào việc giám sát, truy vết”.

Trong khi đó ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh - em gái nhạc sĩ Trịnh Công Sơn - có những chia sẻ với phóng viên Lao Động về việc AI hát nhạc Trịnh theo phong cách Rock.

Bà cho biết: “Tôi thấy nhiều bản AI rất là hay. Nhưng tôi cũng có nỗi lo, vì thấy hay quá, khi AI hát nhạc Trịnh theo phong cách rock mà cách biểu hiện, thể hiện bài hát cũng rất hay và chạm tới trái tim của tôi. Tôi cũng lo ngại không biết điều đó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển và sáng tạo của ca sĩ thật. Còn về mảng công nghệ AI thì tôi không rành”.

Khi được hỏi về vấn đề bản quyền của các ca khúc nhạc Trịnh Công Sơn nhưng lại do AI thể hiện, ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh cho biết vấn đề bản quyền sẽ do trung tâm tác quyền xử lý, bởi gia đình không phụ trách lĩnh vực này.

Có thể thấy AI không nằm trong phạm vi các quy định trong Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành. Việc “AI hát”, “AI phối nhạc” hoặc mô phỏng giọng ca chưa có quy chế quản lý cụ thể.

Các nền tảng cũng chưa có cơ chế quét - nhận diện - khóa nội dung “nhạc AI mạo danh”. Điều này tạo khoảng trống để người dùng khai thác.

Trung tâm Bảo vệ Quyền tác giả, Cục Bản quyền chưa có khung xử lý đối với “giọng ca nhân tạo”.

Khán giả nói chung bị thu hút bởi các bản phối “lạ”, “bắt tai” của AI, đặc biệt khi đó là những ca khúc quen thuộc được tái tạo theo phong cách hoàn toàn mới. Chính vì vậy, các bản AI cover thường dễ vượt bản gốc về lượt view vì sự tò mò ban đầu của người nghe. Điều này “gây nhiễu” thị trường âm nhạc hiện tại, đồng thời gây nguy cơ đánh mất giá trị sáng tạo thực thụ.

Với vấn đề bản quyền, cần sớm xây dựng khung pháp lý cho nội dung do AI tạo ra, đồng thời yêu cầu các nền tảng triển khai công nghệ quét bản quyền mạnh mẽ hơn.