Đã đến lúc kiểm soát khí thải xe gắn máy

Tại dự thảo Luật Đường bộ, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đề xuất xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông phải được kiểm tra định kỳ về phát thải khí thải theo lộ trình và mức tiêu chuẩn khí thải theo tiêu chuẩn Việt Nam.

Rà soát của Bộ GTVT cho biết, Luật Giao thông đường bộ năm 2008 chưa quy định kiểm soát khí thải đối với mô tô, xe gắn máy. Dẫn chứng từ kết quả dự án nghiên cứu thực trạng phát thải của xe máy đang lưu hành hướng tới kiểm soát khí thải, góp phần cải thiện môi trường không khí, Bộ GTVT thống kê, nếu người sử dụng mô tô, xe gắn máy bảo dưỡng định kỳ đúng khuyến cáo của nhà sản xuất có thể giảm mức tiêu hao nhiên liệu của xe 7% trong quá trình sử dụng.

Kết quả chương trình đo kiểm khí thải hơn 5.200 xe mô tô, xe gắn máy cũ (có tuổi đời trên 5 năm) đang lưu hành tại Hà Nội do UBND TP Hà Nội phối hợp với Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) thực hiện từ tháng 11/2021 đến hết năm 2022 cho thấy, tỷ lệ xe không đạt tiêu chuẩn về khí thải ở mức 1 là 54,2% và không đạt mức 2 là 60,65%. Tuy nhiên, sau khi bảo dưỡng, tỷ lệ này giảm mạnh xuống chỉ còn 9,54% xe không đạt mức 1, ngoài ra lượng nhiên liệu tiêu thụ có thể giảm đến 7%.

Nếu tính tổng số lượng xe mô tô, xe gắn máy hiện có của TP Hà Nội hơn 6,1 triệu xe, lượng nhiên liệu hàng năm tiết kiệm được gần 62 triệu lít xăng và tổng chi phí nhiên liệu tiết kiệm ước tính hơn 1.800 tỷ đồng. Việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy còn giúp giảm 35,55% tổng lượng CO, 40% tổng lượng HC phát thải, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nhiều lái xe mô tô, xe gắn máy chia sẻ sẽ sẵn sàng sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo chất lượng xe, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Với mức phí kiểm định 35.000 đồng/lần là hợp lý. Tuy nhiên, do không có cơ quan, tổ chức nào quản lý, kiểm soát, giám sát vấn đề này, nên trong quá trình sử dụng, chủ xe, lái xe thường bảo dưỡng theo ước lượng thời gian hoặc khi xe có vấn đề mới đi bảo dưỡng...

Bên cạnh đó, nếu quy định bảo dưỡng định kỳ, phương tiện không đảm bảo thì hướng chế tài xử lý như thế nào nếu lái xe, chủ xe cố tình lưu thông? Vấn đề này cũng được nhiều chủ phương tiện góp ý kiến. Do đó, lộ trình cần có lộ trình thực hiện thí điểm để đánh giá, tổng kết, nhân rộng áp dụng.

Ủng hộ việc đưa quy định kiểm soát khí thải đối với xe gắn máy đang sử dụng vào dự án Luật Đường bộ, chuyên gia giao thông, TS Nguyễn Xuân Thủy cho rằng, việc này không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng sống, mà còn nâng cao nhận thức, ý thức tự giác của người dân trong việc bảo dưỡng định kỳ phương tiện để đảm bảo tiêu chuẩn khí thải theo quy định.

Xây dựng lộ trình

Tại dự thảo Luật Đường bộ, Bộ GTVT đề xuất, việc kiểm tra khí thải xe máy được thực hiện tại các trạm kiểm soát khí thải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam chưa xây dựng quy chuẩn cho các trạm kiểm định xe máy. Nếu Luật Đường bộ được ban hành sẽ là cơ sở pháp lý để xây dựng quy chuẩn này.

Về lộ trình thực hiện, theo các chuyên gia giao thông, tương tự việc bắt đầu triển khai kiểm định ô tô tự năm 2005, việc kiểm soát khí thải xe gắn máy cần thực hiện thí điểm tại các thành phố lớn, từng bước xây dựng các khung pháp lý quy định về: Quy chuẩn trạm, đối tượng phải đo kiểm định, nguồn nhân lực…

Theo lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt Nam, việc kiểm tra khí thải xe gắn máy mới là đề xuất đưa vào dự thảo Luật Đường bộ, khi triển khai sẽ theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Còn VAMM kiến nghị, việc quản lý khí thải xe gắn máy nên thực hiện bằng hình thức dán tem, xây dựng các hình thức xử lý vi phạm.

Qua tìm hiểu, để kiểm soát mức phát thải của phương tiện giao thông đường bộ nói chung, các xe mô tô, xe gắn máy nói riêng, Bộ GTVT đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành các quy định liên quan đến giới hạn mức phát thải của phương tiện giao thông đường bộ, trong đó có xe mô tô, xe gắn máy.

Hiện nay, Bộ GTVT đã ban hành các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy sản xuất và nhập khẩu mới gồm: QCVN 05:2009 QCVN 05:2009. Bộ GTVT giao Cục Đăng kiểm Việt Nam là cơ quan trực tiếp tổ chức triển khai thực hiện công tác quản lý, chứng nhận chất lượng đối với phương tiện được sản xuất, nhập khẩu trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ phải đảm bảo mức tiêu chuẩn khí thải theo các quy định hiện hành.

Những năm qua, số lượng xe mô tô, xe gắn máy gia tăng nhanh chóng, nhất là tại các đô thị, gây áp lực lớn lên môi trường sống. Tuy nhiên, do người dân chưa chú trọng việc bảo dưỡng xe trong quá trình sử dụng, dẫn tới lượng khí thải gây ô nhiễm ra môi trường tăng nhanh. Vì vậy, vấn đề này sẽ được đưa vào dự thảo Luật Đường bộ tới đây.