Phép thử với bầu cử địa phương ở Mỹ

Cuộc bầu cử diễn ra ở nhiều bang từ New Jersey, Virginia tới California, được đánh giá sẽ đánh dấu một bước ngoặt mới trong quá trình phân cực chính trị chưa từng thấy kể từ thời kỳ phong trào dân quyền thập niên 1960.

Theo giới phân tích, nếu đảng Dân chủ thắng trong các cuộc đua thống đốc tại Virginia và New Jersey, còn các bang Cộng hòa tiếp tục giữ vững pháo đài đỏ của mình, bản đồ chính trị nước Mỹ sẽ càng bị chia cắt rõ rệt. Mỗi đảng ngày càng chỉ thắng ở những nơi vốn thuộc về mình và thua toàn diện ở lãnh địa của đối thủ.

Nhưng nguy cơ lớn hơn nằm ở cuộc chiến vẽ lại bản đồ bầu cử. Sau khi các bang do đảng Cộng hòa kiểm soát như Texas, Missouri hay Bắc Carolina xóa bỏ nhiều ghế hạ viện của đảng Dân chủ, bang California - do đảng Dân chủ nắm quyền - cũng đang chuẩn bị thông qua Đề xuất 50 nhằm loại bỏ tới 5 ghế của Cộng hòa. Cuộc chạy đua này có thể khiến hàng chục nghị sĩ của mỗi đảng biến mất khỏi “vùng đất thù địch”, thu hẹp cơ hội đại diện lưỡng đảng trong quốc hội.

Khi ranh giới chính trị bị siết chặt, hai đảng ngày càng có xu hướng “bỏ mặc nửa còn lại”.

Giáo sư Geoffrey Kabaservice, Viện Niskanen, nhận định: “Hai khối đỏ và xanh giờ có quá ít điểm chung. Việc bị ép sống theo ưu tiên của bên kia trở nên ngày càng khó chấp nhận”.

Tính đến nay, có 25 bang mà ông Trump đã thắng trong cả 3 kỳ bầu cử gần nhất - con số cao nhất kể từ thời các ứng cử viên Cộng hòa Ronald Reagan và George H.W. Bush hồi thập niên 1980. Nhưng khác với trước kia, khi Dân chủ vẫn còn giữ một số ghế thượng viện và ghế thống đốc trong các bang bảo thủ, nay họ gần như biến mất hoàn toàn khỏi 25 bang này.

Cộng hòa hiện kiểm soát 22 trong số 25 ghế thống đốc và toàn bộ nghị viện bang tại đây.

Ngược lại, ở 19 bang xanh, Dân chủ thống trị tuyệt đối - nắm 17 nghị viện bang, gần như toàn bộ ghế thượng viện và hầu hết ghế thống đốc, ngoại trừ vài điểm ngoại lệ như New Hampshire, Vermont hay Virginia. Nếu ứng viên Abigail Spanberger thắng cử, Dân chủ sẽ củng cố quyền kiểm soát tại 17/19 bang này.

Một trong những pháo đài cuối cùng từng tồn tại là các ghế hạ viện ở lãnh thổ đối phương. Tại các bang đỏ, Dân chủ vẫn giữ khoảng 43 ghế, chiếm 23%, còn Cộng hòa nắm 39 ghế ở các bang xanh. Nhưng nếu chiến dịch tái phân bổ đơn vị bầu cử tiếp tục lan rộng, con số này có thể giảm tới 1/3.

Các nỗ lực vẽ lại bản đồ bầu cử ở Texas, Florida, Missouri hay Ohio - dưới áp lực từ ông Trump - được cho là sẽ xóa bỏ hàng chục khu vực đại diện của Dân chủ. Ngược lại, nếu California và Virginia cũng phản đòn, phe Cộng hòa có thể mất thêm hàng chục ghế tại các bang xanh.

Theo các nhà nghiên cứu, hậu quả không chỉ là mất cân bằng ghế mà còn là khủng hoảng đại diện. Trong 25 bang của ông Trump, có tới 26,8 triệu cử tri bỏ phiếu cho Dân chủ trong năm 2024 - và con số tương tự ở chiều ngược lại tại các bang xanh. Dù vậy, ngày càng ít đại diện của họ có mặt trong quốc hội.

Hệ quả cuối cùng, theo Giáo sư Eric Schickler (Đại học California, Berkeley), là các tổng thống tiếp theo của Mỹ có thể chỉ còn quan tâm tới các bang đã bỏ phiếu cho mình, thay vì toàn quốc.