Nhật Bản tìm việc làm cho tiến sĩ

Trong bối cảnh số lượng nghiên cứu sinh tiến sĩ giảm mạnh 20 năm liên tiếp, Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực cải thiện triển vọng việc làm và cơ hội nghề nghiệp cho nhóm này. Thách thức lớn nhất đến từ thái độ của các nhà tuyển dụng và mức chênh lệch lương.

Vào năm 2022, chỉ có hơn 14 nghìn nghiên cứu sinh đăng kí học tiến sĩ, giảm 21% so với mức cao nhất vào năm 2003. Tổng số tiến sĩ tại Nhật Bản là 25 nghìn vào năm 2023, trong khi con số này ở Mỹ lên đến 201 nghìn người vào năm 2021. Có thể nói, số lượng tiến sĩ và nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Nhật Bản đều nằm ở mức thấp.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên như tỉ lệ sinh thấp, chi phí học đắt đỏ. Tuy nhiên, lý do chính khiến sinh viên Nhật Bản ngần ngại theo đuổi chương trình tiến sĩ là cơ hội nghề nghiệp thiếu hấp dẫn.

Các công ty Nhật Bản có xu hướng tuyển dụng người trẻ để có thể đào tạo và phát triển sự nghiệp. Điều này khiến người theo học tiến sĩ ít có cơ hội được tuyển dụng. GS Futao Huang, dạy tại Đại học Hiroshima, phân tích: “Hệ thống lương theo thâm niên tại Nhật Bản gây bất lợi cho những người có trình độ cao như tiến sĩ. Dù có bằng cấp, họ bắt đầu sự nghiệp muộn và thường phải nhận mức lương khởi điểm thấp, làm chậm quá trình thăng tiến và mức lương”.

Theo các báo cáo, tỷ lệ người có bằng tiến sĩ ở Nhật Bản hiện thấp hơn nhiều so với các nền kinh tế phát triển khác như Anh hay Đức. Để thay đổi xu hướng này, chính phủ đã triển khai các biện pháp khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng tiến sĩ, bao gồm giảm thuế cho các công ty tuyển dụng. Đặc biệt, các công ty cần nhận thức được giá trị từ kỹ năng nghiên cứu nâng cao mà các tiến sĩ mang lại.

Một số doanh nghiệp Nhật Bản đã bắt đầu tạo ra cơ hội việc làm cho những người có bằng tiến sĩ. Doanh nghiệp Keidanren đã triển khai các chương trình thực tập cho nghiên cứu sinh tiến sĩ, nhất là trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và đang mở rộng sang các lĩnh vực khác như nhân văn học.

Chương trình thực tập này kéo dài ít nhất 2 tháng và mang lại cơ hội cho ứng viên tiến sĩ trải nghiệm môi trường làm việc thực tế, đồng thời nhận được mức thù lao hàng tháng lên đến 500 nghìn yên.

Các công ty lớn như CyberAgent, Fujitsu và Shiseido cũng tạo cơ hội nghề nghiệp cho tiến sĩ. Tại CyberAgent, hơn 60% nhân viên trong phòng thí nghiệm AI có bằng tiến sĩ. Tiến sĩ Yuki Okafuji, gia nhập CyberAgent sau khi tham gia chương trình thực tập vào năm 2018, cho biết: “Các doanh nghiệp nên đẩy mạnh hợp tác và tuyển dụng sinh viên cao học. Thái độ và môi trường làm việc hỗ trợ cho các nhà nghiên cứu rất nhiều”.

Mặt khác, chính phủ cũng giảm gánh nặng tài chính cho người học tiến sĩ và tạo ra mô hình lương thưởng rõ ràng.

Trong bối cảnh ngành công nghệ và khoa học kỹ thuật phát triển, Nhật Bản cần nới lỏng các quy định về chỉ tiêu tuyển sinh tiến sĩ và tạo ra sự linh hoạt hơn trong việc xây dựng chương trình đào tạo, đặc biệt là các chương trình liên quan đến công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI). Khi đó, triển vọng nghề nghiệp cho sinh viên tiến sĩ sẽ cải thiện và số lượng người theo đuổi chương trình tiến sĩ tại Nhật Bản có thể sẽ tăng lên trong tương lai.