EU nguy cơ trả giá đắt vì bỏ khí đốt Nga, mua của Mỹ

Tại hội nghị thường niên ngành khí đốt thế giới (Gastech) diễn ra ở Milan (Italy) ngày 11.9, Bộ trưởng Nội vụ Mỹ Doug Burgum phát đi thông điệp rõ ràng: “Châu Âu phải dừng mua khí đốt từ Nga, và Mỹ sẵn sàng thay thế toàn bộ”.

Ông Burgum - cựu Thống đốc bang giàu dầu khí Bắc Dakota - nhấn mạnh: “Chúng ta đạt được thịnh vượng bằng năng lượng dồi dào. Hòa bình được đảm bảo khi các đồng minh mua năng lượng từ bạn bè, không phải từ đối thủ”. Theo ông Burgum, đây chính là hiện thân của chính sách “thống trị năng lượng” - trụ cột trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump.

Sau xung đột Ukraina nổ ra, châu Âu đã cắt giảm mạnh nhập khẩu khí đốt qua đường ống của Nga, song vẫn duy trì một phần từ đường ống dẫn khí Turkstream qua Thổ Nhĩ Kỳ vào Bulgaria. EU đặt mục tiêu chấm dứt hoàn toàn mua khí đốt Nga vào năm 2027.

Nhưng trên thực tế, phần lớn nguồn cung bị cắt từ Nga đã được thay bằng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ.

Trong nửa đầu năm 2025, EU nhập kỷ lục 92 tỉ m3 LNG, tăng 25% so với cùng kỳ năm ngoái. Mỹ chiếm hơn 55% lượng nhập này, trong khi Nga chỉ còn 14%.

Nếu xu thế tiếp diễn, thị phần LNG Mỹ tại châu Âu có thể tăng lên 70-80%, tương đương gần 25% tư tổng nhu cầu khí đốt của toàn khối, cao hơn cả thời điểm Nga từng chiếm 40% trước năm 2022.

Ủy ban châu Âu không giấu giếm sự gắn kết mới. Bà Ditte Juul Jorgensen, Tổng Vụ trưởng Năng lượng, khẳng định: “Chính sách thống trị năng lượng của Mỹ bổ sung cho chiến lược loại bỏ năng lượng Nga của chúng tôi”.

Thông điệp nhanh chóng được cụ thể hóa: Italy và Mỹ vừa cam kết tăng cường hợp tác năng lượng. Theo đó, công ty Edison của Italy ký thỏa thuận mua 0,7 triệu tấn LNG Mỹ/năm từ năm 2028, kéo dài 15 năm.

Ngay cả Hungary, khách hàng ruột của Nga, cũng vừa ký hợp đồng 10 năm với Shell để nhập 200 triệu m3 khí/năm từ năm 2026, nhằm giảm dần phụ thuộc Nga.

Dù vẫn tuyên bố “không thể bỏ khí Nga vì địa lý và hạ tầng”, Ngoại trưởng Hungary Péter Szijjártó buộc phải ngồi chung bàn với ông Burgum - minh chứng cho sự chuyển dịch đang diễn ra.

Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo, thay Nga bằng Mỹ không có nghĩa châu Âu thoát khỏi rủi ro. Chẳng hạn, chỉ cần một cơn bão lớn ở bờ biển Vịnh Mexico có thể làm tê liệt chuỗi cung ứng LNG của Mỹ.

Bên cạnh đó, sự bất ổn trong hoạch định chính sách tại Washington hoàn toàn có thể tạo cú sốc cho thị trường.

Như vậy, EU có thể đang bước vào sự phụ thuộc cực đoan chưa từng có. Giới chuyên gia nhận định, lệ thuộc Mỹ ít rủi ro chính trị hơn Nga, nhưng không đồng nghĩa với an toàn tuyệt đối. EU sẽ bị hạn chế nghiêm trọng khả năng xoay chuyển nếu nguồn cung gặp biến động.

Hiện tại, mục tiêu của Mỹ và EU trùng khớp, đó là cắt đứt nguồn thu của Nga từ xuất khẩu dầu khí. Nhưng trong dài hạn, chưa ai dám chắc lợi ích năng lượng - an ninh của hai bên còn song hành bao lâu.

Với mức độ lệ thuộc ngày càng sâu vào LNG Mỹ, châu Âu chỉ đang chuyển từ sự lệ thuộc này sang sự lệ thuộc khác - một lựa chọn có thể khiến lục địa này phải trả giá đắt khi đối mặt với rủi ro chiến lược chưa từng có tiền lệ.