Châu Âu chia rẽ sâu sắc vì Nord Stream

Đức dường như quyết tâm đưa nghi phạm vụ Nord Stream ra tòa. Đức phát lệnh bắt 2 công dân Ukraina Volodymyr Zhuravlov (bị bắt tại Ba Lan) và Serhii Kuznietsov (bị bắt tại Italy), do nghi ngờ có liên quan đến vụ nổ đường ống dẫn khí ở Biển Baltic vào tháng 9.2022.

Tuy nhiên, lãnh đạo một số nước châu Âu đặt câu hỏi liệu có nên khởi tố những người bị cáo buộc là nghi phạm trong vụ nổ Nord Stream hay không.

Quyết định của tòa án Ba Lan vào giữa tháng 10 về việc trả tự do cho Zhuravlov, sau thời gian kéo dài quá trình dẫn độ, đã giáng đòn mạnh vào hy vọng truy tố của Berlin.

Serhii Kuznietsov, 49 tuổi, cựu quân nhân Ukraina, bị cáo buộc là người điều phối chiến dịch, bị bắt theo lệnh của Đức tại Italy vào cuối tháng 8.

Luật sư bào chữa của Kuznietsov, ông Nicola Canestrini, cho hay, thân chủ phủ nhận mọi cáo buộc và đang kháng nghị quyết định của Tòa án Tối cao Italy về việc dẫn độ sang Đức.

Với nhiều nước Bắc Âu, việc tập trung truy tìm thủ phạm phá hoại Nord Stream khiến người ta quên mất bối cảnh đường ống này được xây dựng như thế nào ngay từ đầu.

Động thái của Ba Lan với nghi phạm Nord Stream đã dẫn tới những căng thẳng mới tại châu Âu. Cựu Ngoại trưởng Lithuania Gabrielius Landsbergis nói rằng nếu chỉ nhìn vụ án ở góc độ pháp lý, “chúng ta dễ quên mất mình đã đến đây bằng cách nào".

Bà Helga Kalm - Phó Giám đốc Trung tâm Phòng vệ và An ninh Quốc tế Estonia - cho hay: “Đây là cách họ gửi thông điệp tới Đức rằng Berlin đang làm sai khi theo đuổi một vụ truy tố có thể gây tổn hại đến lợi ích của Ukraina".

Đan Mạch và Thụy Điển, 2 nước có vùng biển nằm sát tuyến ống Nord Stream, đều từ chối theo đuổi vụ án, trong đó Thụy Điển cho biết không có thẩm quyền. Nhưng Đức vẫn quyết đi đến cùng.

“Đức là một nhà nước pháp quyền” - chuyên gia Stefan Meister thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức nhấn mạnh.

Ông cho rằng, động lực chủ yếu là vấn đề nội bộ. Trong bối cảnh đảng cực hữu AfD gia tăng công kích uy tín các thiết chế công quyền, việc để hệ thống tư pháp vận hành đúng quy trình là nhằm bảo vệ “tính đáng tin cậy của thể chế, của hệ thống và của giới lãnh đạo chính trị".

Đức là lực đẩy chính đằng sau dự án đường ống Nord Stream và cũng là nước hưởng lợi lớn. Năm 2016, gần 30% nhu cầu khí đốt của Đức đến từ Nga thông qua Nord Stream, theo số liệu chính phủ Đức.

Những diễn biến của vụ án tiếp tục khoét sâu căng thẳng nội bộ châu Âu trong lúc sự đoàn kết là điều quan trọng hàng đầu.

Nord Stream có nguy cơ “làm dấy lên thêm nhiều câu hỏi và rạn nứt trong liên minh. Trong thời điểm chúng ta không còn ở trạng thái hòa bình, điều này càng đáng nhớ" - ông Landsbergis nói.

Dù kết quả vụ truy tố tại Đức ra sao, dòng khí đốt Nga cũng sẽ không chảy về phía nam như trước năm 2022. Kể từ khi xung đột ở Ukraina nổ ra, châu Âu đã nỗ lực giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga và việc Nord Stream bị phá hủy khiến tiến trình này được đẩy nhanh hơn.

Theo số liệu EU, tỉ trọng khí đốt Nga trong tổng lượng khí đường ống nhập khẩu của EU đã giảm từ hơn 40% năm 2021 xuống còn khoảng 11% năm 2024.