Cẩn trọng với căn bệnh 'cực lành tính' ở dạ dày nhưng để muộn thành ung thư

Vậy GIST dạ dày là gì? Làm thế nào để nhận biết và khi nào cần đi khám bác sĩ… mọi thông tin sẽ được làm rõ trong bài biết dưới đây.

Trường hợp thứ nhất: Bệnh nhân N, nam 47 tuổi. Tiền sử viêm dạ dày nhiều năm, điều trị không thường xuyên. Khoảng 6 tháng gần đây, bệnh nhân thấy đau tức vùng thượng vị, hay đầy bụng, ăn uống kém hơn. Bệnh nhân tự mua thuốc điều trị viêm dạ dày nhưng không đỡ, đến khi tự sờ thấy khối ở vùng thượng vị mới quyết định đi khám tại Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai và được chẩn đoán: GIST dạ dày, tuy nhiên khối u lớn, ở giai đoạn muộn nên đã xâm lấn vào thân đuôi tụy.

Bệnh nhân đã phải trải qua một cuộc phẫu thuật lớn: mổ mở cắt cả khối gồm toàn bộ dạ dày, thân đuôi tụy và lách, ca mổ phức tạp, tuy diễn ra thành công ngoài mong đợi nhưng chặng đường tiếp theo với anh N sẽ nhiều khó khăn, nguy cơ bệnh dễ tái phát hoặc di căn…

Trường hợp thứ 2: Bệnh nhân N.Q.T, 62 tuổi, có tiền sử viêm dạ dày hơn 10 năm điều trị không thường xuyên. Khoảng 4 năm nay, ông T thấy đau tức thượng vị âm ỉ, nghĩ mình vẫn bị viêm dạ dày nên ông tự ra hiệu thuốc để mua thuốc về uống. Sau khi sử dụng thuốc, triệu chứng có chút thuyên giảm, nhưng không khỏi. Sau đó một năm, thấy bụng to lên nhưng nghĩ rằng béo bụng do tích mỡ, ông T ăn ít hơn để giảm béo, cân nặng không tăng nhưng bụng vẫn to dần. Cho đến 3 tháng gần đây, ăn vào có cảm giác đầy bụng, khó chịu, sờ bụng có khối cứng kể cả lúc đói nên ông T đã quyết định đi khám tại một bệnh viện tư ở thành phố Sơn La. Ở đó, ông được chẩn đoán u ruột non và được chuyển đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Sơn La để điều trị tiếp. Tại đây, bệnh nhân được đánh giá là trường hợp bệnh phức tạp nên đã được chuyển lên Bệnh viện Bạch Mai.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, ông đã được chẩn đoán mắc bệnh GIST dạ dày và được chỉ định phẫu thuật tại Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy. Ca mổ được dự kiến là khó khăn, phức tạp thậm chí có thể không làm được gì. Tuy nhiên, dưới sự quyết tâm, nỗ lực của các phẫu thuật viên dày dặn kinh nghiệm và sự phối hợp của các bác sĩ gây mê hồi sức, sau 3 tiếng tập trung cao độ, kíp phẫu thuật đã cắt được khối u khổng lồ đường kính hơn 30 cm, nặng 5 kg cùng gần như toàn bộ dạ dày của ông T mà không làm tổn thương đến các tạng xung quanh.

Giờ đây, sau thời gian hậu phẫu ổn định, ông T đã dần bình phục trở lại. Ông hối tiếc giá như đi khám sớm hơn ngay từ khi thấy có bất thường hoặc đi khám sức khỏe định kì thì đã có thể phát hiện bệnh sớm và cuộc mổ cũng sẽ đơn giản nhẹ nhàng hơn rất nhiều. Một điều ông cảm thấy an ủi khi đã lựa chọn chữa trị tại Bệnh viện Bạch Mai và Khoa phẫu Thuật tiêu hóa - Gan mật tụy nơi đã mang lại cho ông sự sống một lần nữa.

GIST là gì?

Không giống như những trường hợp ung thư dạ dày khác, dù phát hiện sớm cũng là ung thư, GIST dạ dày (hay GIST đường tiêu hóa nói chung) ở giai đoạn sớm đa phần là lành tính. GIST là tên viết tắt tiếng Anh của cụm từ “Gastrointestinal Stromal Tumor”, dịch ra tiếng Việt là “U mô đệm dạ dày ruột”, là loại u xuất phát từ mô đệm của dạ dày. Cấu tạo dạ dày gồm 6 lớp: lớp lót trong cùng là niêm mạc - nơi xuất phát của loại ung thư dạ dày thường gặp (ung thư biểu mô); lớp thứ hai và thứ tư của dạ dày được gọi là cơ niêm và lớp cơ, các cơ này giúp đẩy thức ăn từ dạ dày vào ruột non; lớp thứ năm và thứ sáu là lớp dưới thanh mạc và thanh mạc tạo vỏ bao bọc dạ dày; lớp thứ ba - lớp dưới niêm mạc là mô đệm. Mô đệm (stroma) được định nghĩa là "khung nâng đỡ của một cơ quan được cấu tạo bởi mô liên kết" - có thể hiểu mô đệm như phần thô của một căn nhà, giúp định hình căn nhà và nâng đỡ các chi tiết kĩ thuật như các loại dây dẫn, các loại đường ống cấp thoát... nhờ đó ngôi nhà có hình dạng đặc trưng và các thiết bị bên trong mới có thể vận hành được. Tương tự, khung nâng đỡ (stroma) của dạ dày được cấu tạo bởi các mô liên kết, qua đó vận hành các dây thần kinh và mạch máu, cho phép dạ dày hoạt động thông qua sự chi phối của tế bào kẽ Cajal, đóng vai trò như một máy tạo nhịp buộc các cơ phải co bóp, đẩy thức ăn từ dạ dày vào ruột non rồi đến ruột già. Các khối u mô đệm đường tiêu hóa (GIST) được cho là phát sinh từ các tế bào kẽ Cajal hoặc tiền thân của chúng. Do u xuất phát từ lớp giữa của dạ dày nên khối u có thể phát triển vào trong, xuyên qua niêm mạc của dạ dày và gây chảy máu đường tiêu hóa; u cũng có thể phát triển ra bên ngoài, trong trường hợp này, có thể không có triệu chứng sớm, ngoại trừ cơn đau. GIST thường gặp ở người trẻ tuổi và ở dạ dày nhưng một số ít trường hợp u có thể ở ruột hoặc thực quản.

Người bệnh có thể biểu hiện triệu chứng như đau bụng, xuất huyết tiêu hóa, nhưng cũng có thể không có triệu chứng và được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe. Tiên lượng bệnh GIST dạ dày có nguy cơ tăng dần theo kích thước khối u. u nhỏ dưới 2cm có nguy cơ thấp, u kích thước từ 2 - 5cm có nguy cơ trung bình và u kích thước trên 5cm có nguy cơ tiến triển ác tính cao.

Phát hiện u càng sớm khi kích thước u còn nhỏ sẽ giúp cho bệnh nhân có cơ hội điều trị ít xâm lấn và triệt để về mặt ung thư học cao hơn, chẳng hạn khi khối u dưới 5cm, người bệnh có thể được mổ nội soi cắt u, không cần cắt đoạn dạ dày, nhiều trường hợp không cần điều trị hóa chất bổ trợ sau mổ. Tuy nhiên, để phát hiện sớm khi kích thước u còn nhỏ, chưa có triệu chứng là một việc không dễ. Do vậy, vai trò của sàng lọc và tầm soát ung thư là rất quan trọng.

Khi nào cần sàng lọc ung thư đường tiêu hóa?

Cần đi khám ngay nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường như: Chán ăn, đầy bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân, đại tiện phân nhỏ dẹt, phân máu, táo bón hoặc tiêu chảy, …

Tầm soát ung thư đường tiêu hóa (dạ dày, đại trực tràng) định kỳ ở các cơ sở y tế uy tín, ngay cả khi cơ thể không xuất hiện các dấu hiệu nói trên. Đặc biệt, lưu ý là những người thuộc nhóm có nguy cơ cao như:

• Người trên 45 tuổi;

• Cá nhân hoặc người thân trong gia đình có tiền sử bệnh lý liên quan đến đường ruột, polyp đại trực tràng, ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày, …

• Người thường xuyên bị táo bón, đại tiện ra máu không rõ nguyên nhân;

• Người có lối sống ăn uống không lành mạnh, thường xuyên hút thuốc lá, uống rượu bia, …

• Người có các bệnh liên quan đến tổn thương đường tiêu hóa: Viêm teo niêm mạc dạ dày, viêm loét đại trực tràng, bệnh Crohn, …