Đơn thuốc điện tử: Quy định bắt buộc nhưng để đó
Kê đơn thuốc điện tử là quy định bắt buộc từ ngày 1.10.2025, nhưng đến nay vẫn rất ít bệnh viện, nhà thuốc thực hiện.
Đẩy mạnh kê đơn thuốc điện tử, quản lý bán thuốc minh bạch. Ảnh: Nguyễn Ly
Đơn thuốc điện tử vẫn chỉ là hô hào
Bộ Y tế đã khởi động đề án xây dựng hệ thống quản lý đơn thuốc điện tử toàn quốc, nhưng đến nay, tiến độ vẫn rất ì ạch. Một số địa phương thí điểm, song dữ liệu không liên thông giữa bệnh viện, phòng khám tư và nhà thuốc.
Trong khi đó, ở nhiều nước, mỗi đơn thuốc đều được lưu trữ điện tử, gắn với mã định danh bệnh nhân. Nhà thuốc chỉ có thể bán thuốc sau khi xác thực trên hệ thống, giúp ngăn chặn tình trạng “bán chui”. Ở Việt Nam, thiếu cơ chế kỹ thuật và sự bắt buộc khiến quy trình này chưa thể đi vào thực tế.
Một chuyên gia về lĩnh vực dược nêu ý kiến: Một điểm yếu rõ rệt là sự thiếu kết nối dữ liệu và trách nhiệm giữa các bên trong chuỗi quản lý. Bác sĩ kê đơn, nhưng không có cơ chế theo dõi xem thuốc có được mua đúng hay không. Nhà thuốc bán thuốc, nhưng không bị ràng buộc bởi hệ thống xác minh. Cơ quan quản lý muốn kiểm tra cũng không có dữ liệu để đối chiếu.
Khi các bên hoạt động rời rạc, việc kiểm soát trở nên hình thức. Một số bác sĩ thậm chí kê đơn theo cảm tính, còn nhà thuốc vì lợi nhuận mà dễ dãi. Hệ quả là người bệnh dễ dàng mua thuốc kê đơn rồi nhiều hậu quả có thể xảy ra.
TS Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) - cho biết: Dù hiện tại tất cả nhà thuốc đều đã kết nối phần mềm liên thông với Hệ thống Dược quốc gia, việc kiểm soát thuốc kê đơn vẫn còn nhiều khó khăn. Không ai xác minh đơn thuốc đó có hợp lệ không, người bệnh đã mua gì, còn thiếu thuốc gì hay đã dùng bao lâu.
Theo ông Nguyễn Hữu Trọng, Tổng thư ký Hội Tin học Y tế Việt Nam, việc mua thuốc kê đơn quá dễ dàng, trong khi đơn thuốc giấy lại không thể giúp các cơ quan chức năng kiểm soát tình trạng bán thuốc theo đơn. Dược sĩ tại các cơ sở bán lẻ thường tự ý bán thuốc kê đơn mà không có thẩm quyền, còn người dân thì tự mua, tự sử dụng thuốc dựa trên kinh nghiệm cá nhân hoặc đơn thuốc của người khác, mà không quan tâm đến các yếu tố quan trọng như bệnh tật, cân nặng, tuổi tác.
Hệ thống thông tin quốc gia quản lý kê đơn thuốc và bán thuốc theo đơn được xây dựng nhằm liên thông tất cả đơn thuốc từ các cơ sở khám chữa bệnh công lập và tư nhân trên toàn quốc. Mỗi đơn thuốc được gắn với mã định danh của bác sĩ, cơ sở khám chữa bệnh và mã đơn thuốc riêng, được lưu trữ về kho tổng của Bộ Y tế.
Khi người bệnh đến cơ sở bán lẻ thuốc, hệ thống sẽ chia sẻ đơn thuốc (với sự đồng ý của người bệnh) cho phần mềm của nhà thuốc để đối chiếu, bán thuốc theo đơn và ghi nhận số lượng thuốc đã cấp phát. Cách làm này giúp ngăn chặn tình trạng kê đơn giấy không minh bạch, mua thuốc nhiều lần bằng một đơn đã hết hạn hoặc đã dùng hết số lượng. Theo Thông tư 52/2017/TT-BYT, đơn thuốc chỉ có hiệu lực trong 5 ngày.
100% nhà thuốc chưa thực hiện
Theo yêu cẩu của Bộ Y tế, các bệnh viện phải áp dụng kê đơn thuốc điện tử trước 1.10.2025; các cơ sở khám chữa bệnh khác trước 1.1.2026. Tuy nhiên việc triển khai liên thông đơn thuốc điện tử toàn quốc đang diễn ra chậm hơn nhiều so với kế hoạch. Đáng chú ý, nhiều bệnh viện lớn tuyến cuối vẫn chưa thực hiện liên thông đầy đủ, chủ yếu mới áp dụng cho đơn thuốc bảo hiểm y tế, trong khi đơn thuốc khám dịch vụ vẫn kê và lưu nội bộ.
Phía nhà thuốc, dù 100% cơ sở bán lẻ thuốc đã sử dụng phần mềm quản lý từ năm 2019, nhưng việc bán thuốc theo mã đơn thuốc điện tử gần như chưa được thực hiện nghiêm túc.
“Việc triển khai kê và liên thông đơn thuốc điện tử hoàn toàn không khó. Các phần mềm hiện có đều đủ khả năng thực hiện mà không ảnh hưởng đến quy trình khám chữa bệnh của bác sĩ. Tương tự, nhà thuốc nhập mã đơn thuốc điện tử để bán cũng rất thuận lợi, tiết kiệm thời gian” - ông Nguyễn Hữu Trọng khẳng định.
Theo Hội Tin học Y tế Việt Nam, sự chậm trễ từ các cơ sở khám chữa bệnh là nguyên nhân khiến việc quản lý kê đơn và bán thuốc theo đơn chưa đạt hiệu quả. Điều này tạo kẽ hở cho thuốc giả, thực phẩm chức năng giả tiếp tục lưu hành trên thị trường.
Hệ thống kê đơn điện tử giúp kết nối dữ liệu với hệ thống bán thuốc, kiểm soát việc bán thuốc sai đơn, đặc biệt là thuốc kháng sinh. Thông tư cũng yêu cầu tích hợp số định danh cá nhân vào đơn thuốc để đồng bộ dữ liệu với Cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư, giảm sai sót và tiết kiệm thời gian.
Hệ thống điện tử còn hỗ trợ tra cứu bằng mã QR, giúp người dân theo dõi lịch sử điều trị, tăng minh bạch trong sử dụng thuốc. Bộ Y tế sẽ tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật và hướng dẫn các cơ sở y tế triển khai đồng bộ.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỉ lệ kháng thuốc cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Nguyên nhân chủ yếu là việc người dân tự mua thuốc, uống sai liều, ngừng giữa chừng hoặc dùng theo “kinh nghiệm truyền miệng”.
Khi vi khuẩn kháng thuốc, chi phí điều trị tăng gấp nhiều lần, bệnh nhân phải nằm viện lâu hơn, thậm chí đối mặt với nguy cơ tử vong. Không chỉ người bệnh chịu thiệt, toàn xã hội cũng gánh hậu quả nặng nề về kinh tế và y tế công cộng.
