Bảo vệ doanh nghiệp trước tin giả, tin sai sự thật trên môi trường số

Không thể im lặng

Theo thông tin từ Vingroup, các tài khoản mạng xã hội đã bịa đặt, xuyên tạc nhiều nội dung, tập trung vào 4 nhóm: Tình hình tài chính, chất lượng và nguồn gốc sản phẩm, vấn đề pháp lý, cũng như thông tin cá nhân lãnh đạo tập đoàn. Đáng chú ý, có tin đồn tập đoàn “nợ 800.000 tỉ đồng, sắp phá sản”, trong khi báo cáo tài chính công khai cho thấy nợ vay chỉ khoảng 283.000 tỉ đồng, hệ số nợ/vốn chủ sở hữu ở mức an toàn. Một số tài khoản còn quy chụp ô tô, xe máy điện VinFast là hàng Trung Quốc “đội lốt” hàng Việt, dù hiện tỉ lệ nội địa hóa đã đạt 60%. Ngoài ra, các tin bịa đặt về Chủ tịch HĐQT Phạm Nhật Vượng và thông tin sai sự thật về người lao động Vingroup cũng bị lan truyền.

Ông Nguyễn Việt Quang - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Vingroup - khẳng định: “Chúng ta không thể im lặng để một số người tùy tiện vi phạm pháp luật, bịa đặt, dẫn dắt dư luận sai sự thật, hạ thấp uy tín, nhân phẩm của tổ chức, cá nhân. Việc khởi kiện không chỉ bảo vệ lợi ích của Vingroup mà còn chiến đấu cho chân lý, vì một xã hội văn minh, thượng tôn pháp luật”.

Hiện Vingroup đã lập vi bằng làm bằng chứng, làm việc với luật sư trong và ngoài nước, đồng thời gửi thông báo đến các đại sứ quán để xử lý theo quy định pháp luật của từng quốc gia.

Trong kỷ nguyên số, tốc độ lan truyền thông tin nhanh chóng chưa từng có. Mỗi ngày, hàng triệu lượt chia sẻ, bình luận trên mạng xã hội tạo nên một dòng chảy thông tin liên tục, nhưng trong đó có không ít những “dòng chảy độc hại” đến từ tin giả, tin sai sự thật. Tin giả, tin sai sự thật không chỉ ảnh hưởng tới đời sống xã hội, mà còn trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với hoạt động của doanh nghiệp, gây ra những thiệt hại kinh tế thật, uy tín thật và khủng hoảng lòng tin thật.

Cuối năm 2024, thị trường chứng khoán Việt Nam liên tục chứng kiến những cú sốc đến từ tin đồn thất thiệt. Tập đoàn GELEX (mã GEX) và Ngân hàng Eximbank là ví dụ điển hình. Từ khi GELEX mua thêm cổ phần và trở thành cổ đông lớn tại Eximbank, nhiều tài khoản mạng xã hội bắt đầu tung ra những thông tin quy chụp, vu khống về mối quan hệ giữa hai bên. Ngay lập tức, cổ phiếu GEX giảm gần 18%, vốn hóa thị trường “bốc hơi” hơn 2.600 tỉ đồng. Cùng thời điểm, Eximbank cũng lao đao vì một văn bản giả mạo về “nguy cơ sụp đổ hệ thống”, khiến cổ phiếu EIB bị bán tháo kỷ lục gần 100 triệu đơn vị chỉ trong một phiên. Phía ngân hàng phải phát thông cáo khẳng định hoạt động vẫn an toàn, ổn định, các chỉ số tài chính ở mức cao và minh bạch, song tác động tâm lý tiêu cực vẫn lan rộng. Ngay sau đó, doanh nghiệp phải ra thông báo về thông tin sai sự thật, gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

Không chỉ lĩnh vực tài chính - ngân hàng, ngành hàng tiêu dùng cũng hứng chịu những đợt sóng dữ từ tin giả. Đơn cử như thương hiệu Laura Coffee từng trở thành tâm điểm khi hai tài khoản TikTok đăng tải video bịa đặt rằng sản phẩm chứa chất Aspartame gây ung thư. Các clip này thu hút hàng triệu lượt xem, hàng chục nghìn lượt chia sẻ, khiến người tiêu dùng hoang mang và niềm tin dành cho sản phẩm sụt giảm nghiêm trọng. Đại diện công ty phải gửi đơn đến cơ quan chức năng, đồng thời khẳng định Aspartame là phụ gia nằm trong danh mục cho phép của Bộ Y tế. “Thông tin sai lệch không chỉ xúc phạm uy tín, danh dự của chúng tôi mà còn gây hoang mang cho người tiêu dùng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội”, đại diện doanh nghiệp bức xúc.

Bảo vệ niềm tin trong xã hội

Nghị quyết 68- NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã xác định rõ: “Nghiêm cấm các hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực, đưa thông tin sai lệch, không chính xác, ảnh hưởng đến doanh nghiệp, doanh nhân”.

Trên thực tế sức công phá khôn lường của tin giả, tin sai sự thật trong môi trường số, nơi tâm lý đám đông và thuật toán mạng xã hội có thể nhân lên tác động tiêu cực chỉ trong vài giờ, ảnh hưởng sâu rộng.

Tại Nghị trường Quốc hội hồi tháng 11.2024, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang đã từng cảnh báo: “Hậu quả của tin giả, tin sai sự thật là khôn lường, gây nhiều hệ lụy nghiêm trọng, trở thành mối đe dọa lớn đối với tình hình kinh tế - xã hội, thậm chí đe dọa trực tiếp đến chủ quyền quốc gia và an ninh toàn cầu”. Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh, hệ lụy trong lĩnh vực kinh tế đặc biệt rõ nét ở chứng khoán, tài chính, bất động sản, với những vụ việc gây thiệt hại vốn hóa hàng nghìn tỉ đồng.

Từ góc nhìn của giới chuyên gia, ông Đậu Anh Tuấn - Ủy viên Ban Thường trực, Phó Tổng thư ký của Liên đoàn Thương Mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - nhận định: “Doanh nghiệp đang kinh doanh bình thường, chỉ cần một tin giả như sản phẩm gây ung thư, hay lãnh đạo bị bắt, ngay lập tức hệ quả xảy ra. Cổ phiếu sụt giá, khách hàng quay lưng, ngân hàng siết tín dụng. Tin giả nhưng hậu quả rất thật”.

Luật sư Nguyễn Danh Huế thì cho rằng, cần khẩn trương sửa đổi pháp luật về bồi thường thiệt hại: “Doanh nghiệp bị tung tin đồn sai sự thật thì chứng minh thiệt hại vô cùng khó khăn. Đôi khi ra tòa "được vạ thì má sưng". Phải có quy định để chỉ cần chứng minh thiệt hại thực tế là tòa chấp nhận”.

Ở chiều ngược lại, cơ quan quản lý cũng đã và đang có nhiều nỗ lực tạo “lá chắn” pháp lý. Năm 2024 cơ quan chức năng Việt Nam đã phối hợp với Facebook chặn gỡ 10.092 bài viết, 349 tài khoản, 16 group, 153 trang vi phạm; Google chặn gỡ 6.467 video và 36 kênh YouTube, TikTok chặn gỡ 1.274 video và 294 tài khoản. Các hành vi tung tin sai sự thật hiện bị xử phạt theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, mức cao nhất lên đến 70 triệu đồng; trường hợp nghiêm trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Vu khống”, tội “Lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo Bộ luật Hình sự với khung hình phạt tới 7 năm tù.

Tuy nhiên nhiều chuyên gia thẳng thắn nhìn nhận, mức xử phạt chưa đủ sức răn đe, cần bổ sung quy định định lượng và chế tài mạnh hơn để bảo vệ doanh nghiệp.

Nhưng trước hết, doanh nghiệp phải có cơ chế tự bảo vệ và phản ứng nhanh. Chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh: “Không gì tốt bằng kênh thông tin của chính doanh nghiệp. Mình phải xây dựng hệ thống đó, biến nó thành nơi công chúng tìm đến đầu tiên khi cần hiểu về mình, thay vì đọc những nguồn tin không chính thống”. Một quy trình xử lý khủng hoảng truyền thông, một bộ phận chuyên trách giám sát mạng xã hội, cùng sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh chính là công cụ giúp doanh nghiệp tự bảo vệ mình trước bão tin giả, tin sai sự thật.

Song song với trách nhiệm của Nhà nước và doanh nghiệp, mỗi người dân cũng cần là “người dùng thông minh” trong kỷ nguyên số. Luật An ninh mạng quy định rõ, hành vi tung hoặc chia sẻ thông tin sai sự thật gây hoang mang dư luận là hành vi bị nghiêm cấm. Thế nhưng, trong thực tế, nhiều người vẫn vô tình nhấn nút chia sẻ vì tò mò hoặc theo tâm lý đám đông.

Việc nâng cao nhận thức pháp luật, hình thành văn hóa mạng văn minh, không tiếp tay cho tin sai sự thật là trách nhiệm xã hội của mỗi công dân.

Cuộc chiến chống tin giả, tin sai sự thật vì vậy không thể chỉ trông chờ vào một lực lượng riêng lẻ. Nó đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả ba trụ cột: Nhà nước - Doanh nghiệp - Người dân. Nhà nước hoàn thiện hành lang pháp lý, xử lý nghiêm minh và định hướng truyền thông. Doanh nghiệp minh bạch, chủ động phản ứng nhanh và phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng. Người dân nâng cao kỹ năng số, không chia sẻ thông tin chưa kiểm chứng và góp phần xây dựng môi trường số lành mạnh.

Tin giả không chỉ làm sai lệch sự thật, mà còn có thể phá hủy niềm tin. Và khi niềm tin bị xói mòn, việc khôi phục sẽ vô cùng khó khăn. Bảo vệ doanh nghiệp trước tin giả không chỉ là bảo vệ lợi ích kinh tế, mà còn là bảo vệ nền tảng niềm tin xã hội - yếu tố cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.