Lý do Đông Nam Á thành điểm nóng lừa đảo, khó xóa sổ
Các tổ chức tội phạm đã mất hàng thập niên để xây dựng mạng lưới từ hoạt động cờ bạc sang mô hình trung tâm lừa đảo.
Một trung tâm lừa đảo bị triệt phá ở Myanmar. Ảnh: AFP
Hàng trăm nghìn người vẫn đang bị mắc kẹt trong các trung tâm lừa đảo ở Đông Nam Á, theo Liên Hợp Quốc. Nhiều nạn nhân bị dụ dỗ bởi các tin tuyển dụng giả mạo trên những nền tảng như Facebook, Jacob Sims - nghiên cứu viên Trung tâm châu Á, Đại học Harvard, chuyên gia về tội phạm xuyên quốc gia và nhân quyền ở Đông Nam Á, cho hay.
"Họ bị đưa vào các khu phức hợp giống như nhà lao, với hàng rào thép gai, chòi canh và cửa sổ có song sắt. Họ bị đưa vào và bị ép phải lừa đảo. Nếu không làm, họ sẽ bị đánh đập, tra tấn, lạm dụng, thậm chí bị giết" ông nói.
Các tổ hợp lừa đảo này chủ yếu nằm ở Campuchia và Myanmar, đặc biệt là tại các khu vực biên giới.
“Các nhóm tội phạm rất có chiến lược. Họ tìm đến những nơi có năng lực quản trị yếu, chính quyền địa phương dễ bị thao túng và tham nhũng lan rộng. Đó là những điều kiện lý tưởng để họ bắt tay với các nhóm lợi ích địa phương" - Hammerli Sriyai, nghiên cứu viên Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), nhận định.
Theo ông Sims, các tổ chức tội phạm mất hàng thập niên để xây dựng mạng lưới bảo kê. Nhiều mạng lưới từng hoạt động cờ bạc chuyển sang mô hình trung tâm lừa đảo khi đại dịch COVID-19 khiến giao thương quốc tế bị tê liệt.
“Quan chức địa phương và một số nhóm lợi ích kinh tế thường cấu kết với hoạt động của các trung tâm lừa đảo, đổi lại bằng các khoản “hoa hồng”" - Joanne Lin, nghiên cứu viên cao cấp của ISEAS-Yusof Ishak chỉ ra.
Từ lâu, các trung tâm lừa đảo dựa vào nguồn nhân lực bị mua bán hoặc bóc lột. Báo cáo năm 2025 của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) cho thấy, nạn nhân đến từ hơn 50 quốc gia trên thế giới.
“Đại dịch đã tạo ra một nhóm đối tượng dễ tổn thương mới: Những người từng có việc làm ổn định, biết nhiều ngoại ngữ, sống ở đô thị, có học vấn, trẻ và am hiểu công nghệ. Điều này mở rộng nhóm nạn nhân tiềm năng có thể bị lừa sang các trung tâm lừa đảo" - ông Sims nói thêm.
Nếu trước đây những người bị ép lừa đảo chủ yếu là người Trung Quốc và Thái Lan, thì giờ đây lực lượng này có thêm nhiều thanh niên Myanmar và Campuchia.
Các đường dây lừa đảo cũng khai thác công nghệ mới để tăng mức độ tinh vi. Các công cụ dịch thuật trực tuyến, công nghệ deepfake khiến chiêu trò lừa đảo thuyết phục hơn. Phổ biến nhất là kiểu lừa đảo “giết lợn", trong đó kẻ lừa đảo vờ xây dựng quan hệ bạn bè hoặc tình cảm với nạn nhân rồi dụ họ đầu tư vào dự án ảo.
Các băng nhóm còn dùng tiền số và các công cụ tài chính phi tập trung (DeFi) như Stablecoin để rửa tiền. Theo Kristina Amerhauser - chuyên gia tại Sáng kiến Toàn cầu Chống Tội phạm Có tổ chức Xuyên quốc gia (GI-TOC), những loại tiền tệ này được dùng trong hoạt động tội phạm mạng bởi khó truy vết, có tính ẩn danh cao.
“Khi chuyển đổi crypto sang tiền pháp định (như USD), các bước xác minh danh tính của nhiều sàn giao dịch còn hạn chế, khiến chúng trở thành công cụ hấp dẫn với tội phạm” - bà cho biết.
Bởi tính chất lừa đảo xuyên biên giới, cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý. Ngay cả khi các cơ quan như Interpol truy ra danh tính những kẻ đứng sau, việc tìm đúng cơ quan có thẩm quyền để phối hợp xử lý cũng là thách thức, theo Yen Zhi Yi - chuyên gia phân tích tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam (RSIS), Đại học Công nghệ Nanyang, Singapore.
