Điểm yếu then chốt khiến lệnh cấm khí đốt Nga của EU phản tác dụng

Cuối tháng 9, sau gần 4 năm tranh luận, EU bất ngờ công bố kế hoạch cấm hoàn toàn khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga ngay trong năm 2026, sớm hơn 1 năm so với lộ trình 2027.

Quyết định này xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích gay gắt việc các nước châu Âu vẫn tiếp tục nhập khẩu dầu khí Nga, gián tiếp tiếp sức cho cuộc xung đột của Nga ở Ukraina.

Với Liên minh châu Âu (EU), việc đẩy nhanh lệnh cấm là cách thể hiện quyết tâm và “bắt nhịp” cùng Mỹ. Nếu được thông qua, nó sẽ chặn đứng nguồn thu lớn của Nga.

Tuy nhiên, Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA) chỉ ra điểm yếu quan trọng của kế hoạch này, đó là lệnh cấm chỉ tạm thời.

Không giống lộ trình loại bỏ năng lượng Nga năm 2027 mang tính vĩnh viễn, lệnh cấm sớm năm 2026 lại chỉ tồn tại trong 6 tháng và phải được gia hạn định kỳ với sự đồng thuận tuyệt đối của cả 27 thành viên EU.

Điều này biến biện pháp trừng phạt thành “con tin chính trị”. Chỉ cần một quốc gia thân Nga như Hungary hay Slovakia phủ quyết, toàn bộ lệnh cấm sẽ đổ vỡ. Và trên thực tế, hai nước này từng nhiều lần tận dụng lá phiếu để mặc cả hỗ trợ tài chính từ Brussels.

Mỗi kỳ bỏ phiếu gia hạn sẽ tạo ra bất ổn, kích hoạt biến động giá năng lượng và khiến doanh nghiệp, người tiêu dùng EU phải gánh hậu quả. Tây Ban Nha - nước vốn phản đối lộ trình loại bỏ LNG - có thể tận dụng cơ chế này để thúc đẩy dỡ bỏ lệnh cấm trong tương lai gần.

Nếu lệnh cấm bị đảo ngược sau một chu kỳ 6 tháng, Nga sẽ lập tức có cơ hội tái xuất hiện trên thị trường châu Âu. Khi đó, EU không những không thoát khỏi phụ thuộc mà còn rơi vào vòng luẩn quẩn của những cuộc mặc cả kéo dài.

Hơn thế, Điều 15 trong lộ trình năng lượng của EU cho phép tạm dừng lệnh cấm trong trường hợp “đe dọa nghiêm trọng đến an ninh cung cấp”. Nhưng khái niệm này chưa được định nghĩa rõ, dễ bị một số quốc gia lợi dụng để hợp thức hóa việc nhập lại khí đốt Nga.

Các nhà quan sát cho rằng, giới lãnh đạo EU đang hành động vội vàng để chứng tỏ lập trường cứng rắn, hơn là dựa trên những đánh giá kỹ lưỡng. Trong khi mục tiêu dài hạn của cả Ukraina lẫn Liên minh châu Âu là chấm dứt vĩnh viễn sự phụ thuộc vào năng lượng Nga, một bước đi hấp tấp có thể phản tác dụng, làm suy yếu chính chiến lược này.

Bên cạnh đó, động thái thiếu nhất quán còn gây bối rối cho các nhà cung cấp LNG Mỹ, những người kỳ vọng vào một thị trường châu Âu ổn định và lâu dài. Sự mập mờ trong chính sách khiến họ khó xác định cơ hội và kế hoạch đầu tư.